برمبنای شجره ابولغازی بهادر خان حاکم ازبک تبار قرن هفدهم میلادی شهر خیوه:قاسم خان فرزند موسس خانات قزاق جانی بیک بود و او از نسل فرزند سیزدهم جوچی پسر چنگیز خان می باشد.مادر وی ژاقان بیگم نام داشت.وی و مادر خانات شیبانی ازبک باهمدیگر نسبت خواهری داشتند.بعد از کری خان فرزندش بروندوق در سال 1480 به قدرت می رسد.در این زمان قاسم خان فرمانده کل لشکر قزاقها می شود.در این زمان ارتش قزاقها حدود 50هزار نفر نیروداشته است وبا فرماندهی قاسم خان قزاقها توانستند ازبکان شیبانی را در کنار رودخانه سیر دریا شکست دهند و در این زمان قاسم خان مورد توجه اشراف و بزرگان قوم قزاق قرار میگرد و به وی لقب بهادر می دهند و اورا لایقحکومت داری بر این کشور پهناور می دانند.در کتابهای تاریخی دوران صفویه از وی به نیکی یاد شده است زیرا وی ایران شیعی را که در منگنه دو دولت سنی ترکان عثمانی و ازبکان شیبانی بود نجات داده است وی بعد از مکاتباتی که با شاه اسماعیل صفوی نموده به ماوراالنهر حمله نموده و تاشکنت و بخارا را با خاک یکسان نمود.و همچون خنجری بر پشت شیبک خان فرود آمد و باعث تضعیف حکومت ازبکان گردید.در دهه 90 قرن پازدهم میلادی شهرهای جنوبی قزاقستان ازجمله اترار سایرام و..قرغارداد صلحی با خانات قزاق امضا میکنند و حکومت این شهرهابه فرزندان جانی بک خان قزاق می رسدبعد از فوت کری خان فرزند وی بوروندیق به حکومت می رسد ولی قدرت عملا در دستان فرمانده کل ارتش خانات قزاق یعنی قاسم خان بود.که بعدها وی را ازحکومت ساقط کرده و به تبعید اجباری به شهر سمرقند می فرستد.قاسم خان بعد از فوت برادرش آدیق خان با همسر وی سلطان نگار خانم دختر یونس سلطان حاکممغولستان ازدواج می کند.
بعد از به قدرت رسیدن قاسم خان به خانات قزاق محمد شیبانی با فرستادن سفیرانی به وی تبریک
می گوید و وی را حاکم دشت قبچاق و جانشین برحق حکومت آق اوردا و چنگیز خان خطاب می کند.ولی
دوستی چندی طول نمیکشد و خان شیبانی از قدرت رو به ازدیاد خان قزاق قاسم خان می هراسد
وتجار قزاق را از ورود به ماوراالنهر وتحارت منع می کند واین کار باعث دلخوری قاسم خان و حمله وی
به ماوراالنهر می گردد.در سال 1510 میلادی لشکریان قزاق و شیبانیان در کوه های الو تائو صف آرایی
می کنند که با شکست ازبکان شیبانی به اتمام می رسد.دراین سال بوروندوق خان قزاق ها بود و قاسم
خان در جایگاه فرمانده ی کل قوا بود و بعد از این سال عملا قدرت به قاسم خان می رسد و با
رشادت هایی که در این جنگ از خود نشان داد با انتخاب بزرگان و ریش سفیدان قوم قزاق وی به
خانی می رسد(لازم به ذکر است که خانات قزاق اکثرا توسط بزرگان و ریش سفیدان قبایل
سه گانه ی قوم قزاق انتخاب می شدند.)
در زمان حکومت وی سایرام بزرگترین شهر ترکستان به همراه شهرهای جنوبی قزاقستان مانند
ترکستان، اترار، تراز و...ضمیمه ی خاک خانات قزاق ها می شود.
در سال1512 میلادی خانات مغولستان خواهان اتحاد با خانات قزاق علیه شیبانیان ازبک می شوند
که از طرف قاسم خان رد می شود محققان رد خواسته ی حاکم مغولستان توسط قاسم خان را استقلال
خواهی قزاقها و در امان ماندن از کشمکش ها میداند.
در زمان حکومت قاسم خان وسعت قزاقستان به 3/5 میلیون کیلومتر مربع میرد وجمعیت قزاقها به
1/5 میلیون و شمار سربازان نیز به 300 هزار نفر میرسید.وی مقتدرترین خان قزاق میباشد.که
سفرایی از کشورهای روسیه اتریش و ایران و چین و کاشغر به دربار وی رفت و آمد داشتند.
نخستین کشوری که با خانات قزاق روابط دیپلماتیک برقرا نمود مهین دوک نشین مسکو بود در این
زمان حاکم مسکو شخصی به نام شاهزاده واسیلی بود.
در زمان وی تمام قبچاق های ترک تبار به زیر پرچم حکومت وی در می آیند و از آن پس اسم قزاق
برتمام قبچاقهای کوچ نشین نامیده میشود.(گرچه در زمان کری و جانی بیک خان لفظ قزاق به
قبچاقهای صحراگرد استفاده میشد ولی در زمان قاسم خان نوقای ها و دیگر قبچاقان نیز به
قزاقستان کوچیدند).
herberstein sigismund دیپلمات اتریشی که چندین بار از مسکو بازدید میکند به عظمت و
بزرگی خانات قزاق در زمان قاسم خان اشاره میکند.
در زمان قاسم خان تمام قبایل بزگ ترک تبار مانند نایمانها قبچاقها جلایرها و.. زیر پرچم متحد شده
و آرامش نسبی بر آسیای میانه حکمفرما میشود و باعث رونق تجارت میگردد.
به گفته محمد حیدر دولتی قاسم خان در سال 924 هجری قمری (1518) فوت میکند.تاریخ نگاران
دیگر مانند حسن بیک روملو تاریخ وفات وی را در زمستان سال 930 هجری(1521) در سن 76
سالگی می دانند.
قاسم خان دو پسر به نامهای ماماش و حق نظر داشت که ماماش را به عنوان جانشین خود برگزید.
بعد از فوت وی جنگهای قبیله ای و هجوم دشمنان باعث ضعف خانات قزاق می شود و در نهایت در
زمان تاوکه خان به سه خانات بزگ و متوسط و کوچک تقسیم میشود.
قاسم خان برای جلوگیری از هرج و مرج و آشفتگی قوانینی در مورد زمین و دامها و جرم و جنایت و
سربازگیری و.. وضع میکند این قانون از پنج فصل تشکیل شده است
در فصل اول (حقوق مالکیت) با مشکلات ناشی از دعاوی، زمین، روابط قبیله ای و خانوادگی و
همچنین پرداخت غرامت و مالیات می باشد..
فصل دوم - مجازات های تعریف شده برای جرائم خاص. (قوانین کیفری).
در فصل سوم - پوشش مسائل مربوط به خدمت سربازی و نظم و انضباط است. تخلف باید
توسط مجازات اجباری بسته به شدت از جرم و جنایت است پاسخ داده شود. (قانون نظامی).
فصل چهارم - اختصاص داده شده به سرویس دیپلماتیک و اخلاق آن است. (سفیر قانون - سفارشی).
فصل پنجم اشاره به برگزاری جشنواره ها، مجالس ترحیم، ترحیم، و غیره (حقوق عمومی).
این قوانین از طرف قزاقها به«касым ханнын каска жолы» معروف است که به معنای راه شاه
شجاع ما قاسم خان می باشد.
منبع: www.kazalash.blogfa.com
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی