«شکل‌گیری ملیت ایرانی» عنوان کتابی سیاسی از محمدعلی فتح‌اللهی است که بر اساس دیدگاه‌های جامعه‌شناسی و سیاسی به نحوه ایجاد ملیت ایرانی و مولفه‌های آن می‌پردازد.

 این کتاب بنیان‌ها و فرایند شکل‌گیری ملیت ایرانی را در بستر تحولات تاریخ اسلامی بررسی می‌کند و تمرکز ویژه‌ای بر جایگاه مدینةالنبی در صدر اسلام و تشکیل نخستین حکومت ملی در دوران صفویه دارد. 
  
نویسنده اثر معتقد است که اگر هفت قرن نخست اسلامی را عصر خلافت بنامیم، می‌توان هفت قرن دوم را دوره پیدایش و شکل‌گیری ملیت‌ها به شمار آورد. وی با استناد به نگاه جامعه‌شناسی، دینی، انسانی، تاریخی و علم سیاست می‌کوشد نحوه «شکل‌گیری ملیت ایرانی» را تبیین و عناصری که موجب ایجاد و اتحاد این ملیت شده‌اند، معرفی کند.

همچنان که در مقدمه کتاب نیز اشاره شده است، مقوله ملیت ایرانی و بنیان‌های آن از مباحث اساسی علوم سیاسی در جامعه کنونی ماست که تاثیرات متقابلی نسبت به سایر مباحث سیاسی و حتی دیگر رشته‌های علمی دارد. به علت تاثیرگذاری این مقوله بر جریان علمی ـ سیاسی، دخالت‌های اغراض سیاسی نیز به نوعی در پژوهش‌های مربوط به آن به چشم می‌خورد، فعالیت‌های بسیاری که بر محور باستان‌گرایی و رجوع به دوران قبل از اسلام انجام شده و بعضا ادامه دارد، دلیل روشنی بر این امر است. 

کتاب «شکل‌گیری ملیت ایرانی» در شناخت ملیت به بررسی مقوله امنیت از منظر اندیشه‌های طبقاتی، مارکسیستی و ناسیونالیسم غربی نیز پرداخته و ساختار این تفکرات را ارزیابی می‌کند.

مباحث این کتاب در سه فصل با عناوین «فعالیت‌های اسلامی و جامعه ایرانی»، «بنیان‌های ملیت ایرانی» و «شکل‌گیری نظام کشور ـ ملت» تنظیم شده‌اند.

نخستین چاپ کتاب «شکل‌گیری ملیت ایرانی» را انتشارات علمی و فرهنگی با شمارگان دو هزار نسخه در 159 صفحه و بهای هفت هزار تومان روانه بازار نشر کرده است.