ارسلان جاذب از ممدوحان فردوسي و از كساني بوده كه او را متمايل به گرايش هاي حماسي در ايران مي دانند. جالب است بدانيد که در زمان حيات او توس رو به پيشرفت و ترقي فرهنگي و سياسي گذاشت و از مراكز چهارگانه و پر اهميت خراسان شد.ميل اياز كه ظاهرا همتايي در طرف ديگر ساختمان داشته، در گذشته جزو رباط بزرگي بوده كه در سالهاي 389 تا421 هجري ساخته شده است. اين مناره داراي 40 متر بلندي و حدود 100 پله براي صعود و قطر آن در پايين حدود 5/5 متر و در بالا 5/2 متر است. اين دو مناره علاوه بر جنبه زيبايي و راهنمايي مسافران وظيفه جايگاه ديده‌باني را نيز انجام مي‌داده‌اند.

گرداگرد فراز مناره نوشته‌اي از آجر با خط کوفي ديده مي‌شود و فضاي داخلي اين بنا با رنگهاي مختلف و نقوش هندسي، كتيبه كوفي و گچبري زينت يافته است و گوشواره اي مشبك پا كار گنبد، و آجر چيني خفته و راسته بنا، خط كوفي معقلي زير گنبد و تكرار كلمه محمود در آن از ويژگي هاي اين بنا است. مقبره ارسلان جاذب آجري و داراي نقش‌هايي با آجر و رنگ روشن و کتيبه‌اي بر گرداگرد سقف داخلي گنبد است. بالاي ديوار آن نيز کتيبه‌اي به خط کوفي و با رنگ آبي در زمينه گلدار وجود دارد. اين بنا داراي گنبد کوتاه روي سافه‌اي 8 وجهي است. اين ساقه بر مکعبي با ارتفاع 10 متر استوار شده و در ميان رباط سنگ بست قرار دارد که اکنون ويرانه است اما در نزديکي آن رباط ديگري توسط امير عليشير نوايي ساخته شده که هنوز وجود دارد.

رباط سنگ بست با نقشه مستطيل داراي برج هاي ديده باني و نگهباني است. نيم برجهايي براي تقويت ديوارهاي اصلي و مرتفع آن وجود دارد. سر در ورودي اين بنا شباهتي بسيار با كاروانسراي مهيار در اصفهان دارد. فضاي داخلي رباط در حياط مركزي مشتمل بر حجره ها و اتاقهاي ويژه اقامت كاروانيان و اصطبل است.

 

منبع:www.irandeserts.com