بنیاد مختومقلی فراغی

آقای رحمت اله رجائی با تشکر از بنیاد مختومقلی فراغی و آقای احمد گرگانی وارد بحث اصلی شدند.ایشان ابتداء به نقش و اهمیت خانواده و بویژه محمد آخوند گرگانی ( داز جرجانی) که در ادوار 6, ,9,7تا 16مجلس شورا ی ملی به عنوان نماینده ی دشت گرگان و یموت حضور داشته است.

ایشان به تحصیل محمد آخوند در بخارای شریف و به اهمیت دوره ی زمانی آغاز فعالیت های اجتماعی و سیاسی وی در سال های پس از کودتای 1299 شمسی رضا خان و انتخاب سید ضیا الدین طبا طبائی به ریاس الوزرائی توسط احمد شاه و سپس دستیابی رضا خان به آن مقام  پرداخت و اینکه در سال 1304 مجلس شورای ملی به انقراض سلطنت قاجار و سپس در همان سال مجلس موسسان حکومت  را به رضا شاه و خاندان وی سپرد.

محمد آخوند  از دوره ی6 تا 16(بجز دوره ی 8) به عنوان نماینده ی دشت گرگان و یموت فعالیت داشت. او در حوادث مهم منطقه دشت گرگان( ترکمن صحرا)موضع گیری نمود.در قضیه ی  عثما ن آخوند  و تشکیل حکومت (جمهوری) در ترکمن صحرا , از حکومت مرکزی پشتیبانی نمود.

 در قضیه ی  جنید خان –  که پس از مبارزه استقلال خواهانه در ترکمنستان, علیه دولت  بلشویکی,وارد ایران شد,محمد آخوند با هماهنگی دولت مرکزی ترتیبی اتخاذ نمود که ضمن ملاقات با جنید خان وی را به یکی از دو طریق راضی نماید: خلع سلاح نیروها و تسلیم آنها به دولت مرکزی ایران و یا خروج از ایران و عزیمت به افغانستان.جنید خان این راه را برگزید و به افغانستان رفت و در همان جا در گذشت.

در قضایای قیام افسران خراسان – که با اندیشه ی حرکت نظامی کمونیستی و با تصور استفاده از ترکمن ها در آن عازم ترکمن صحرا شده بودند-صراحتاٌ  موضع مخالف اتخاذ نمود. در همین راستا محمد آخوند اتهام نقش داشتن در آغاز فعالیت حزب توده در منطقه را قویاٌ و مستدلاٌ رد نمود. شایداین اتهام با توجه به روحانی بودن وی و سابقه ذهنی او در مورد روس ها و رفتارشان با ترکمن ها ,در مثلاٌ کشتار ترکمن ها در  گوک تپه, برای تخریب شخصیت ایشان صورت گرفته باشد.

محمد آخوند ده دوره – 20 سال- نماینده ی مجلس شورای ملی دوره ی رضا شاه بود.هیچ تردیدی وجود ندارد که وی با تائید رضا شاه و رضایت  همه جانبه ی او وارد مجلس  شورای ملی می شد.شائبه ی حرف شنوی و اطاعت کامل  محمد آخوند از رضا شاه هم البته می تواند مطرح شد.اما او در مجلس از بیان مشکلات موکلینش در منطقه باز نمی ماند.

 قضاوت در خصوص عملکرد این نماینده ی مجلس شورای ملی, بدون در نظر گرفتن تمام مقتضیات زمانی و مکانی, منطقی به نظر نمی رسد.اینکه در راستای حمایت از حکومت مرکزی- رضا شاه پهلوی-عمل می کرده درست است . شاید  درهمین زمینه اقداماتی صورت داده و یا عمل و عکس العملی داشته و یا نداشته, که بعضاٌ با انتقاد و مخالفت افراد و گروه هائی روبرو شده است, چالش در آن موارد قطعاٌ همچنان ادامه خواهد داشت.

آقای رجائی در بخش دیگر سخنانشان به معرفی و ارزیابی  دکتر منصور گرگانی – پسر محمد آخوند- پرداختند.ایشان در مجموع مرحوم دکتر گرگانی را از نظر تحصیلات و تخصص, دفاع از احقاق حقوق زارعین ترکمن که گرفتار بی عدالتی عوامل محمد رضا شاه پهلوی شده بودند, تالیف کتاب بسیار ارزشمند: اقتصاد گرگان ,گنبد ,دشت و کتاب دیگر ایشان: مسئله ی زمین در ترکمنصحرا,فردی کار آمد , سازنده و مفید ارزیابی نمودند.

سخنران در قسمت پایانی سخنانشان به موضوع دکتر مهیندخت گرگانی- دختر محمد آخوند-  پرداختند.او به عنوان اولین پزشک زن متخصص در منطقه و هم چنین به عنوان اولین نماینده ی زن منطقه در مجلس شورای ملی جایگاه خاصی داشته است.آقای رجائی به موضوع همسر خانم دکتر  مهیندخت گرگانی- آقای منوچهر  نوازش- که روزنامه نگار و صاحب نشریه ی شمال بودند -هم گریزی زدند و به درگیری ایشان با نماینده ی محمد رضا شاه, یعنی سر لشگر مزین و لغو امتیاز روزنامه شمال اشاره نمودند.

پس از پایان بیانات جناب آقای رحمت الله رجائی,بحث و پرشس و پاسخ در خصوص مطالب مطروحه آغاز گردید.این جلسه ی پر بار در ساعت 18 به پایان رسید.

  گفتنی در این نشست آقایان:منصور نامی, عبدالعزیز ممی زاده, نورالله مرادی از کلاله- موسی جرجانی و احمد گرگانی از گرگان- عبد الجلیل نظریری,عبدالجبّار نظری و عبدالمجید نظری از قره بلاغ- دکتر ابراهیم کلته, دکتر حمید نظری, دکتر مهمیانی, محمود عطا گزلی,خوجه سید سید محمدی,آنا دردی عنصری,عبدالحکیم مختومی,قادیر پویان, آنا دردی کریمی,یوسف دردیانی,قربان محمد طریک,قربان صحت بدخشان و عبد الرحیم نیازی ساعی از گنبد کاووس و آقای یوسف قوجق از تهران حضور داشتند. نشست علمی - پژوهشی دوم بنیاد مختومقلی فراغی در اوایل بهار سال -92 شمسی- بعون الله برگزار خواهد شد.