بنیاد مختومقلی فراغی

اینک از بهمن خواستار برزیگریم، تا با منش نیک بدان کار دست زنم (زردشت) 

 

باغ ایرانی به عنوان یک فرآیند از مجموعه‌ای بزرگ و سترگ، در خود صبحت از نیک‌منشانی دارد که آنها را به وجود آورده‌اند و بدین واسطه امضایی به روشنی و زلالی نیک منشی و دانایی، پای کِشتکاری‌هایشان می‌شده که این‌چنین صاحب شخصیت‌شان می‌کرده است. به باور سازندگان، نیک منشی حاصل پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک است. همین عبارت کوتاه پاسخی منطقی برای این دو پرسش خواهد بود که آیا باغ باید ایرانی باشد؟ یا نگاه به باغ؟ در اینجا پرسش دیگری پیش می‌آید که نام و نشان‌هایی که از باغ ایرانی اکنون می شناسیم تا چه اندازه وامدار جهان‌بینی گذشتگان است؟

پیش از هر چیز لازم است وجه تسمیه نام (باغ ایرانی ـ پارادایز ـ فردوس ـ نمادی از بهشت) را بررسی کنیم. در سال های اخیر باغ های ایرانی را نشانه‌ای ناسوتی از دنیای لاهوت نامیده و شناسانده‌اند. عاملی که موجب این باور شده واژه‌ی پردیس، پارادایز و فردوس بوده است که هم اکنون به معنی بهشت شناخته می‌شود و در این میان، واژه‌ی اصلی یعنی پَرَه‌دَئیزَه که همه‌ی اشارات و الهامات بهشتی برگرفته از این لفظ است، گم شده است! در لغتنامه دهخدا در پانوشت فردوس آمده است که: فردوس معرب از ایرانی،در اوستا دو بار به کلمه پَرَه‌دَئیزَه pairir-daêza برمی‌خوریم و آن مرکب است از دو جزء؛ پیشوند pairi به معنای گراگرد و پیرامون، دوم daêza به معنای انباشتن و روی هم چیدن و دیوار گذاشتن.