نامهاي زيباي تركي-تركمني: «آراز/ اوراز» Araz/Oraz تحقیق از: محمود عطا گزلی
-برخي ديگر
معتقدند كه اين واژه ريشهي تركي-تركمني دارد. ببينيم اين محققين چه
ميگويند. بنابر عقيدهي اين محققين، اين واژه دو معنا پيدا ميكند:
الف-
محقق ترك اسماعيل هادي در كتاب خود «فرهنگ تركي نوين: تأملاتي در عرصه
ريشهشناسي» در توضيح كلمهي «آز» ميآورد: نام يكي از اقوام عتيق (كلاو)
اولين بار در سنك نوشته يادواره كول تكين به نام اين قوم برمي خوريم. طبق
تحقيقات اخير، قوم آز/ آس در سرتاسر آسيا پراكنده بودهاند. احتمالا نام
قاره آسيا نيز از نام آنان اخذ شده است. برخي از آسها، آلان نام
داشتهاند كه بخشي از آنان تركزبان بودهاند و عمدتاً در قفقاز زندگي
ميكردند و اوستيهاي امروز از اخلاف آنانند. اينان را مغولان، آز/آزوت
ميناميدند. كلمهي آس+ار/ آز+ار (انسان آسي) به صورت آزر (آذر) در كلمهي
آذربايجان به چشم ميخورد. همان كلمه با جابجايي دو عنصر تشكيلدهنده
(ار+آس/ ار+آز) به صورت ارس/آراز نام رود ارس را تشكيل ميدهد كه ياقوت
حموي در البلدان آن را «رود آذربايجان» مينامد.(فرهنگ تركي نوين: تأملاتي
در عرصه ريشهشناسي (تركي-فارسي، اسماعيل هادي، چاپ اول، انتشارات احرار،
تبريز، اسفندماه 1379، مدخل واژه آز)
در سايت سازمان ثبت احوال نيز اينگونه آوردهاند:
آراز: (تركي) 1- ارس؛ 2- (اَعلام) قهرمان منسوب به طايفهي آس.
ب-«اوراز/
آراز» در لغت به معناي «بخت، اقبال، خوشبختي و كاميابي» ميباشد. (فرهنگ
نامهاي تركي، كتاب دوم، فرهاد جوادي، چاپ اول، انتشارات اختر، تبريز، 1382،
ص 522 و توركمن آدام آدلارينينگ دوشونديريشلي سؤزلوگي، سلطانشا
آتانيازوف، انتشارات توركمنستان، عشق آباد 1992، مدخل اوراز)
سلطانشا
آتانيازوف، محقق تركمنستاني كه كارهاي ارزشمندي را از خود به يادگار گذاشته
است، در كتاب ديگر خود به نام توركمن ديلينينگ سؤز كؤكي سؤزلوگي (فرهنگ
ريشهشناسي واژههاي زبان تركمني) در بارهي اين واژه مينويسد: در ضرب
المثل «اوْد ـــ اوْراز» (يعني: آتش، بخت است) به اين كلمه برميخوريم. اصل
اين كلمه، «اوُراس/ Uras» است. در زبانهاي جغتاي، اويغور و قزاق به معناي
«بخت، اقبال» است. در ميان تركمنهاي آستراخان نام دخترانه «ريسلي خان/
Ryslyhan» به معناي «دختر خوشبخت، خانم خوشبخت» كاربرد دارد. كلمهي
«اوْراز» كه در زبان تركمني امروز كاربرد فراواني دارد، شكل تغيير يافتهي
«اوُراس، ايريس/ Uras, Yrys» ميباشد. (توركمن ديلينينگ سؤز كؤكي سؤزلوگي،
سلطانشا آتانيازوف، انتشارات ميراث، عشقآباد، 2004، مدخل اوْراز».
حال ميپردازيم به نامهاي تركيبي با «اوراز/ آراز» كه اكثراً به شكلهاي «عراز، اراز» در شناسنامهها ثبت شده است. اين واژه در نامهاي پسران و دختران، هر دو كاربرد دارد.
نامهاي پسران:
ارازعلي: از تركيب «اراز» و «علي». پسر خوشبختي كه در ماه رمضان به دنيا آمده است.
ارازباي: پسر خوشبخت، پسر خوش اقبال.
ارازبردي: 1. پسري كه با خوش اقبالي به دنيا آمد 2. پسري كه ماه مبارك رمضان به دنيا آمده است.
ارازبأشيم: فرزند پسر پنجم كه در ماه رمضان به دنيا آمده است.
ارازولي: پسر خوش اقبال
ارازگلدي: 1. پسري كه با خوش اقبالي به دنيا آمد 2. پسري كه ماه مبارك رمضان به دنيا آمده است.
ارازقُلي: 1. پسر خوشبخت 2. پسري كه ماه مبارك رمضان به دنيا آمده است؛ مترادف نام رمضان در نامگذاريهاي فارسي.
ارازقورت:
پسر خوشبخت كه همچون گرگ در برابر شدايد و سختيها پايدار است. گرگ در
ميان تركها و تركمنها از احترام خاصي برخوردار است.
ارازقيليچ: 1. پسر خوشبخت كه انديشههايش در ديگران تاثير خواهد گذاشت 2. پسر طويل العمر كه در ماه رمضان به دنيا آمده است.
نامهاي ديگر پسران:
ارازجمعه
ارازلي
ارازمحمد
ارازمراد
ارازنظر
ارازنفس
ارازنوبت
ارازنياز
ارازپولاد
ارازساري
ارازسيد
ارازصحت
ارازتاغان
ارازجان
ارازدوردي
ارازقيليچ
ارازمرگن
نامهاي دختران:
ارازبخت: دختر خوشبخت، دختر خوش اقبال.
ارازبيبي: 1. دختر عالي مرتبه 2. دختر بلند مرتبهاي كه در ماه رمضان به دنيا آمده است.
اراز بيكه (= اراز بيبي).
ارازگزل (=ارازگوزل) دختر زيباي خوشبخت.
ارازگُل: دختر خوشبخت و زيبا كه در ماه رمضان به دنيا آمده است.
ارازدورسون: نام دختر. مترادف معناي «ارازدردي».
نامهاي ديگر دختران:
ارازجهان
ارازجمال
ارازنبات
ارازصنم
ارازسلطان
ارازتواق
ارازتاج
ارازشكر
نامهاي مشترك بين دختران و پسران:
ارازدولت: نامي كه براي پسران و دختران مشتركاً استفاده ميشود. دختر يا پسر خوشبخت.
ارازدُردي:
1. پسر يا دختر خوشبختي كه آرزوي طول عمرش را داريم. 2. پسر يا دختري كه
ماه رمضان به دنيا آمده است و آرزوي طول عمرش را داريم.
ديگر نامهاي مشترك:
ارازمنگلي
ارازنور
- تحقيق از: محمود عطاگزلي