امپراطوری یک کتاب‌فروشی شراره صادقی گرمارودی
اما بلک‌ول امروز با 1000 کارمند، 60 فروشگاه زنجیره‌ای در سرتاسر بریتانیا، خرده‌فروشی آن‌لاین، سفارشات پستی، خدمات جانبی کتاب‌خانه‌ای و با گردش مالی 74 میلیون پوند در سال دیگر یک کتاب‌فروشی خرده‌پای معمولی نیست. بلک‌ول در حال حاضر بنگاه و شرکت بازرگانی بزرگی است که با فروش کتاب‌های علمی و آموزشی و دانشگاهی در آکسفورد، گسترش کتاب‌فروشی‌های متعدد در دیگر شهرها و تأسیس یک مؤسسة چاپ و نشر که در 2007 به جان وایلی و پسران فروخته شد، میان دانشگاه‌ها، مراکز علمی و آموزشی و کتاب‌خانه‌های دنیا اعتبار بین‌المللی بهم زده است.
با همة این حرف‌ها و اسم‌ورسم‌ها بلک‌ول کماکان عنوان کتاب‌فروشی را یدک می‌کشد. در تاریخچة راه‌اندازی آن، مثل آن‌چه این‌جا رخ می‌دهد، که اول تعجب همه را برمی‌انگیزد و چشم‌ها را گرد می‌کند، بعد لبخندهایی که معنی‌اش یک چیزهایی توی مایة قربون دل خوش‌تون برم بر لب می‌آورد و دست‌آخر هم به علت مشکلات فنی و مالی در کتاب‌فروشی تخته می‌شود، چیزی ثبت نشده است.
یک‌صدوسی‌ودو سال پیش که بنجامین هنری بلک‌ول، بنیان کتاب‌فروشی بلک‌ول را گذاشت، کتاب‌فروشی تو خونش بود. پدرش، بنجامین هریس بلک‌ول ( (Benjamin Harris Blackwell، یکی از طرف‌داران پروپاقرص انجمن منع مشروبات الکلی( Temperance Society ) بود. انجمن همان‌قدر که به ترویج دین و دین‌داری اهمیت می‌داد، برای آموزش درخانه و تشویق و ترغیب به کتاب‌خوانی هم ارزش قائل بود. انجمن هم‌چنین برای پذیرایی با نوشابة غیرالکلی و قرائت آهسته و بی‌صدای کتاب‌خوان‌ها، اتاق‌های جداگانه در اختیار علاقه‌مندان می‌گذاشت. این شرایط برای هواداری و پیوستن خانوادة مذهبی بلک‌ول به انجمن، با پدری که هرگز لب به مشروب نزده بود و نسبت به عایدی حکومت از بستن مالیات به الکل اعتراض هم می‌کرد، بسیار شایان توجه بود.
بنجامین هنری بلک‌ول نه‌تنها حروف اول نام پدر که شوروشوق آموختن و خودساختگی پدر را هم به ارث برده بود. پسر اولین کتاب‌دار شهر، تا سیزده سالگی بیشتر درس نخواند و با هفته‌ای یک شیلینگ دستمزد، پیش یک کتاب‌فروش محلی کارآموزی می‌کرد.
مغازة کوچک آقای بلک‌ول، از همان اول، حال وهوای به‌خصوصی داشت. توی یکی از آخرین شماره‌های مجلة آکسفورد( Oxford Magazine) نوشته شده:« آن‌هایی که از خیابان‌های سنگفرش و شلوغ آکسفورد وارد "مغازة کوچک آقای بلک‌ول " می‌شوند، پا به محیط آرام و خوش‌استقبالی می‌گذارند، که بی‌نیاز از هر بیانی، همان‌طور که حالت دوستانه و صمیمی کتاب‌فروش حاکی از آن است، می‌توانند به بررسی موشکافانة کتاب‌ها بپردازند و به کتاب‌های چیده‌شده در قفسه‌ها نگاهی بیندازند، بی‌‌آن‌که ملزم به خریداری آن‌ها باشند.»
کم‌کم بنجامین هنری بلک‌ول آبرو و اعتباری در آکسفورد به‌هم زد و به عنوان اولین عضو دائم شورای حزب لیبرال در منطقة شمال آکسفورد انتخاب شد. با توسعة کتاب‌فروشی، خانوادة بلک‌ول هم بزرگ می‌شد. بیسیل بلک‌ول( Basil Blackwell)، پسر بنجامین هنری، اولین بلک‌ولی بود که با گرفتن بورس تحصیلی از مرتون کالج دانشگاه آکسفورد( Merton College )، پا به دانشگاه گذاشت. با وجود این او می‌بایست کار پدر را ادامه می‌داد. در 1913، پس از سپری کردن یک ناخوشی، زمانی که برای یک ناشر در لندن کارآموزی می‌کرد، به سر کار پدر و پدربزرگ برگشت. بیسیل کارش را با گسترش دم ودستگاه انتشاراتی پدرش شروع کرد. اولین کار انتشارات بلک‌ول، چاپ و نشر
Mensoe Secundoe :verses written in Balliol College
از اچ. سی. بیچینگ( H.C.Beeching)، در 1897 بود. پس از آن بلک‌ول معرف و سبب معروفیت نویسنده‌ها و شاعران زیادی شد. در 1915 اولین اشعار جی. آر.آر.تالکین(J.R.R.Tolkien) با نام "Goblin’s Feet" را به چاپ رساند. برای اطمینان از آشنایی و مأنوس کردن مردم با ادبیات، بلک‌ول پیشرو و پیشتاز چاپ کتاب‌های ارزان قیمت هم شد؛ از شکسپیر یک جلدی گرفته تا رمان‌های سه تا شش جلدی. سپس در 1921 شرکت انتشاراتی با شرکت اصلی ادغام شد و در 1939 یک واحد علمی هم به آن‌ها اضافه شد.
اما بیسیل تنها به چاپ ساده و معمولی کتاب قانع نبود و برای ارضای جاه‌طلبی‌هایش به چاپ نفیس و فاخر آثار بزرگ و ماندنی هم روی آورد. بیسیل بعد از نجات مطبعة اصلی شکسپیر(Shakespeare Head Press) از ورشکستگی و تعطیلی، قراردادهایی برای چاپ شعر و آثار ادبی زیبا و فاخر با آن بست، که شامل یک دورة کامل قصه‌های کانتربری چاوسر( Canterbury Tales )، آثار شناخته‌شدة کلاسیک مثل Pilgrim’s Progress و آثار خواهران برونته بود. حالا کتاب‌های بلک‌ول، نه تنها تمام دیوارهای مؤسسات علمی و خانه‌های اعیانی بریتانیا را اشغال کرده بودند بلکه قفسه‌های کتاب‌خانه‌های دانشگاه‌های جدید در امپراطوری بریتانیا و آمریکا را هم به خود اختصاص داده بودند.
وقتی بنجامین هنری در 1924 مرد، بیسیل بلک‌ول از پدر پیشی گرفت و با لقب" آقا"یی (Gaffer) که جلو اسمش گذاشت، برای بیش از شصت سال، شرکت را اداره کرد و شاهد رشد امپراطوری یک کتاب‌فروشی بود.
در نگاه اول، نما و منظرة فروشگاه اولیه و اصلی بلک‌ول، مثل همة کتاب‌فروشی‌ها، چنگی به دل نمی‌زند و جلوه و جذابیت خاصی ندارد. اگرچه بنجامین هنری بلک‌ول، روز اول، 667 کتاب را تنها در 12 فوت مربع جای داده بود، ولی حالا که کار کتاب‌فروشی بالا گرفته، دیگر این فضای تنگ و کوچک جواب‌گوی حجم عظیم کار نبود. در چنین مواقعی چند تا کار می‌شود کرد. یا مغازه را فروخت، یا درش را تخته کرد، یا کسب و کار دیگری توش راه انداخت، و یا این‌که به جای بزرگ‌تری نقل‌مکان کرد. بلک‌ول راه آخر را انتخاب کرد. البته نه به صورتی که این‌جا اتفاق می‌افتد. او مغازه را نبست و نفروخت و عوض نکرد، بلکه با ایجاد مساحت در همان جا به فضای کتاب‌فروشی اضافه کرد. قفسه‌های مملو از کتاب را به طبقات بالا برد، از فضای زیرزمین استفاده کرد و کتاب‌ها را تو قفسه‌های دورتادور آن چید و از مغازه‌های همسایه کمک گرفت. به این ترتیب فروشگاه اصلی با همة کوچک بودن مساحت اولیه‌اش، با قفسه‌های پوشیده از کتاب به قسمت‌های عقب و بالا و پایین و پشت کتاب‌فروشی پیش‌روی کرده، دورتادور فضای زیرزمین پیچ‌وواپیچ خورده و هنوز هم با همان سردر، ورودی و ظاهر بی‌تکلف جلو فروشگاه، در شمارة 50 برد استریت آکسفورد، پابرجاست.
در 1966، سالن نورینگتون (Norrington Room) به نام سِر آرتور نورینگتون، رییس کالج ترینیتی و به مناسبت افزایش مساحت کتاب‌فروشی در قسمتی از زیرزمین کالج ترینیتی، افتتاح شد. این افزایش مساحت، 160000 عنوان کتاب را در طولی به اندازة 3 مایل ( 5 کیلومتر) قفسه جا می‌دهد و با ایجاد 10000 فوت مربع ( 930 متر مربع) فضا، به عنوان بزرگ‌ترین مکان واحد فروش کتاب، شایستگی ثبت در کتاب رکوردهای گینس را داشته است. شرکت هم‌چنین دو فروشگاه کتاب‌های تخصصی در هنر و موزیک در همان خیابان و چندین فروشگاه دیگر در سطح شهر دارد. سایر فروشگاه‌های کتاب‌های تخصصی و علمی پزشکی و صنعت نفت در شهرهای مختلف از جمله کمبریج و آبردین و اغلب در کنار دانشگاه‌ها و موسسات علمی دایر هستند.
در 1990، شرکت تصمیم گرفت برای حضور بیشتر در خارج از بریتانیا سیاست‌های جدیدی درپیش بگیرد. در 1995، اولین کتاب‌فروشی در بریتانیا بود که به مشتری‌هایش اجازه داد با دسترسی به بیش از 150000 عنوان کتاب، آن‌لاین کتاب بخرند. در 1998، بلک‌ول یکی دیگر از شعبه‌های اصلی و مهم‌اش را در چرینگ کراس لندن، کعبة دوست‌داران کتاب، افتتاح کرد. هر دو شعبة اصلی آکسفورد ولندن جایزة بهترین کتاب‌فروشی سال کتاب بریتانیا(British Book Awards) را از آن خود کرده‌اند.
شرکت کماکان به‌وسیلة خاندان بلک‌ول اداره می‌شود و فروشگاه برد‌استریت هنوز یکی از شش فروشگاه اصلی است. امروز که یک‌صدوسی‌ودو سال از افتتاح " فروشگاه کوچک آقای بلک‌ول" می‌گذرد، حضور و تأثیر کارکنان متخصص، مطلع، باسواد و از همه برتر عاشق کتاب است که به حفظ نام و ماندگاری بلک‌ول جان می‌بخشد.
به‌هرحال اگر دوست دارید یک جای باحال، شاد و لذت‌بخش که گاهی اتفاق هنری و فرهنگی جالبی هم در آن رخ می‌دهد ببینید (اجرای نمایش دکتر فاستوس از کریستوفر مارلو توسط گروه تأتر خلاق که از 4 فوریه تا 26 مارس در سرسرای اصلی زیرزمینی که قفسه‌های مملو از کتاب مثل ساختمان‌های کوتاه و بلند دوروبر یک میدان آن را احاطه کرده‌اند)، فرصت دیدار از کتاب‌فروشی دوست‌داشتنی بلک‌ول در شماره 50 برد‌استریت آکسفورد را از دست ندهید.
منبع:www.dibache.com
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی