بررسي دوره تاريخي وآثارشاعركلاسيك تركمن قربانعلي معروفي :گزارش از: حاجي محمد خدري
سپس عزيزممي زاده محقق تاريخ
فرهنگ و ادب تركمن درتوصيف شرايط تاريخي دوره زندگي شاعر كلاسيك تركمن
قربانعلي معروفي گفت: قرن 18 درتاريخ فرهنگ و ادب تركمن ازويژگيهاي
منحصربفردي برخورداربود براين اساس اين دوره به دوره ی طلايي ادبيات تركمن
معروف شده است.ازحدودسالهاي1700الي1810م سي شاعر و نويسنده برجسته تركمن از
جمله: نورمحمد عندليب(1740-1660م)،دولت محمدآزادي(1760-1700م)،عبدالله شاه
بنده(1800-1720م)،مختومقلي فراغي(1791-1733م)،قربانعلي
معروفي(1810-1734م)،محمدولي كمينه(1840-1770م)،سيدنظرسيدي(1836-1775م)،ملا
نفس(1862-1810)،همچنين محمودغايبي،سيدي خوجه، شيدايي،دوردي شاعر، ذ نوبي،
ارازمنگلي،كاكام، طالبي، شكري، باخاري، الله قلي شاعر، بهاري، كاتبي، مسكين
قليچ و عبدالستارقاضي، دراين دوره زندگي ميكردند كه در قرنهاي 19 و 20
چنين بزرگاني را نمي توان يافت.
وي افزود:همانطوركه اشاره شد:قربانعلي معروفي يك سال بعداز مختومقلي درسال1734 م بدنياآمده است و 2سال پس از تولد اين شاعر،سلسله صفويان درايران بعداز234سال حكومت سقوط ميكند وحكومت نادرشاه افشارنيز پس از11سال(1747م)سرنگون ميشود ودرهمان سال درخراسان علي قلي ميرزاي افشار برادر زاده نادرسلطنت ميكردكه در سال1748م بوسيله ابراهيم سقوط ميكند. و شاهرخ نوه نادربه جاي وي به تخت شاهي نشسته، ازسال1748تا1796م (48سال)درخراسان سلطنت كرده است.
ممي زاده به درگيريهاوجنگ هاي دودسته مشخص از فئودالهاي ايران كه به دسته شمالي و دسته جنوبي تقسيم ميشدند اشاره كرد وگفت: پس از نادرشاه ايران بصورت كامل ويكپارچه در دست سلسله ويا حكومتي نبود ودر هرمنطقه وناحيه خوانين وفئودالها حكومت هاي خودرا تشكيل داده بودند،احمدخان دراني در افغانستان ،،محمد حسن خان قاجاردراسترآباد ومازندران وكريم خان زند ازايل چادرنشين لر درفارس حكومت ميكرد.
نيرومندترين حريف زند يه آغامحمدخان قاجارفرزند محمدحسن خان رئيس شاخه ي ايل چادرنشين ترك نژاد وقاجاربود.مبارزه ميان دودسته مشخص ازفئودالهاي ايران شكل گرفته بود. دسته شمالي عبارت بودند ازفئودالهاي قاجار، خراسان وآذريايجان، كه بوسيله قاجارها رهبري ميشد وفئودالهاي دسته جنوبي وفارس را نيز زنديه رهبري ميكردند. فئودالهاي دسته شمالي بخاطرارتباطات بازرگاني و اقتصادي كه بادولت هاي عثماني و روس ها داشتند ازتوليد و انگيزه هاي اقتصادي قوي برخوردار بودند كه اين امراز زمينه هاي شكست دسته جنوبي وزند يه وپيروزي دسته شمالي و قاجارها بود.علاوه براين اين امر باعث تشكيل حكومت يكپارچه بوسيله قاجاريان در ايران گرديد.پس از اين پيروزيها وفعل وانفعالات،آغامحمدخان قاجار درسال1796 درتهران تاجگذاري كرده اين شهر را پايتخت خوداعلام ميكند.
آغامحمدخان قاجارپس از22سال حكومت درسال1797 درشهرشوشه بد ست عده اي از درباريان وخوانين مخالف كشته ميشود وبعداز وي نيزبرادرزاده اش باباخان،تحت عنوان فتحعلي شاه قاجاربه تخت شاهي نشسته 37سال(1797-1834م)حكومت ميكند.
اين محقق تاريخ درادامه برخي وقايع مناطق تركمن نشين درسده مذكور را چنين تشريح كرد:درصد سال مذكوروقايع مهمي اتفاق افتاده ودولت هاي مختلفي ازسلسله هاي صفويان، زنديان وقاجاريان حكومت كرده اندكه بامطالعه كتب تاريخي ميتوان به حضورتركمن ها وشركت آنهادربخشهاي مختلف حكومتهاي مذكور ويا، به كم وكيف حضورآنها دردرگيريهاوجنگهاي مختلف دست پيداكرد. يكي ازوقايع اين دوره كه همزمان با12-13سالگي قربانعلي معروفي به وقوع پيوسته است درسال1740 همزمان باچهارمين سال حكومت نادرشاه، بخاطريورش قزاق ها ازشمال ونابودي دشت زرفشان درطي 7سال وضع معيشتي و اقتصادي مردم مناطق خيوه وبخارا به شدت پائين ميآيد. تركمن ها وازبكها كه دراطراف وكوهستانهاي خيوه وبخارا زندگي ميكردند تقويت پيداميكنند.دراين ايام رضاقلي ميرزا به خيوه وبخارا لشكركشي ميكند ودرمنطقه اي بنام قارشي با نيروهاي ازبك درگيرشده شكست را پذيرا شده و به مرو عقب نشيني ميكند.همزمان نادرشاه پس ازفتح هندوستان به هنگام بازگشت از طريق كابل وارد بلخ شده اين شهر را تسخير ميكند سپس ازطريق چارجو ازآمودرياعبور و با اميربخارا واردجنگ شده واورا شكست ميدهد. (آبان1740) دراين درگيريها ايلبارس خان خيوه اي مقاومت و درگيري سرسختانه اي دربرابرنيروهاي نادر داشته كه درنهايت شكست خورده وبه همراه 20تن ازسران نظامي اعدام ميشود. يكسال بعد(1741م)مقاومت ديگري برعليه نادر شكل ميگيردكه اين مقاومت را ازبكهاوقزاق هارهبري ميكردند. درسال1746درمنطقه خوارزم شورش و مقاومت ديگري به رهبري يموت ها شكل ميگيرد، دردرگيزيهاي مرتبط با اين شورش، ارتئق خان ازسركردگان نيروهاي نادر در خيوه كشته ميشود.نادراز اين وقايع خشمگين شده نيروي واكنش سريع خودرا كه براي سركوب قيامهاي مردمي مناطق شمال و شمال شرقي خيوه وبخارا، درمرومستقركرده بود، به فرماندهي نصرالله ميرزا به خيوه اعزام ميكند اين نيروها در محلي بنام كهنه اورگنچ با يموت ها وسايرتركمن ها درگيري شديدي پيدا ميكنند.دراين جنگ تركمن هامقاومت جانانه اي از خود نشان ميدهند ودرنهايت شكست را پذيرا شده به بالكان درحوالي استرآباد عقب نشيني و در اين منطقه سكني مي گزينند.
به گفته عزيز ممي زاده، درشورش ها ومقاومت هاي مردمي برعليه نادرشاه كه به برخي از آنها اشاره شد، اختلافات داخلي بين خوانين وفرماندهان زمينه هاي شكست وعقب نشيني آنان را فراهم ميكرد.
درادامه اين نشست،قمرالدين سيدي معلم، شاعرو محقق ادبيات تركمن درجهت بيان ويژه گيهاي ادبي شاعركلاسيك تركمن قربانعلي معروفي پشت تريبون قرار گرفت.
وي درتشريح شرايط ادبي دوره زندگي قربانعلي معروفي گفت: براي بررسي ادبيات ترك، مطالع كتاب نخستين صوفي هاي ادبيات ترك اثرپروفسورفؤادكوپرلي ضروري بنظر ميرسد زيرا در اين كتاب مطالب متنوع وخواندني درباره خوجه احمديساوي، يونس امره، عمادالدين نسيمي، شمس تبريزي، قره جه اوغلان و...به زيورطبع آراسته شده است.
قمرالدين سيدي پيرامون تحقيقات خود در زمينه ادبيات ترك اشاره كرد و افزود: پروفسورجوادهيئت ادبيات ترك را به چهاربخش شامل:
1-دوره ادبيات تركان قديم 2-دوره ادبيات تركان ميانه 3-دوره ادبيات تركان آسياي ميانه 4-دوره ادبيات تركان معاصر تقسيم كرده است.درعين حال آمانقليچ شادمهر شاعر وكارشناس ادبيات تركمن ادبيات ترك وتركمن را به5 بخش شامل: 1-دوره ادبيات تركان قديم 2-دوره ادبيات تركان ميانه 3-دوره انتقال ادبيات ترك 4-دوره ادبيات كلاسيك تركمن 5-دوره ادبيات معاصرتركمن.
وي سپس دوره هاي مختلف ادبيات ترك را در4 بخش مورد بررسي قرارداد:
1-ادبيات قديم ترك: آثاربجامانده از اين دوره شامل سنگ نوشته ها ونوشته هاي بجامانده درسرقبورشاهان مربوط به قرن ششم ميلادي، آثاركشف شده از كتيبه فين سئي مربوط به قرن هفتم وآثاربجامانده ازكتيبه اورخون درقرن هشتم ميباشد. يوللوق تكين ازشاعران اين دوره است كه تعدادي از اشعار وي دركتيبه اورخون حك شده است.
2-دوره ادبيات ميانه: اين دوره همزمان با قبولي دين اسلام از سوي ترك هاست كه اين امر تاثيربه سزايي درآثارادبي گذاشت تاجايي كه آثارترك وتركمن بامحتواي اسلامي عرضه ميشد ند. كتاب قوتاد غوبليك ازيوسف بلاساغوني نخستين اثراين دوره است واثر شاخص دوره ادبيات تركان ميانه ديوان الغات الترك محمودكاشغري است كه به اين اثردايره المعارف ترك نيز گفته ميشود.عتبه الحقايق از احمديوكنكي وديوان حكمت خوجه احمديساوي از ديگرآثار اين دوره هستند.
3-دوره انتقال: محمد بايرام خان، وفايي نويسنده رونق السلام، برخوردارتركمن، قره جه اوغلان ونيواسلي از شخصيت هاي ادبي اين دوره هستند.
4-دوره ادبيات كلاسيك تركمن: دراين دوره شاعران واد يبان زيادي وارد عرصه فعاليت شدند، به اين خاطر به قرن هيجدهم ، دوره طلايي ادبيات تركمن گفته ميشود. اين دوره با دولت محمدآزادي آغاز وبا قافله سرداركاروان شعروسخن تركمن مختومقلي فراغي همچنين كمينه، ماتاجي، ذليلي، سيدنظرسيدي، سيدي خوجه، و...ادامه يافته است.به خصوص قربانعلي معروفي موضوع كنفرانس امروزما باآثارماندگارش درعرصه شعر وداستان در اين دوره زندگي ميكرده است.
قمرالدين درباره زندگي اين شاعركلاسيك تركمن گفت: قربانعلي معروفي باتخلص معروف دريكي از سروده هايش، خودرا ازتيره معروف طايفه يمرلي معرفي كرده است. درباره تاريخ تولد وي اطلاعات دقيقي وجود ندارد، دايره المعارف تي، اس،ا تولد اين شاعر را1734ميلادي(1113ه)، تجن نفس اف دركتاب يدي گن خود، تاريخ تولد معروفي را1733م وعوض گلدي اف1735م اعلام كرده است.
قربانعلي معروفي در روستاي دورن از توابع بحردن عشق آباد متولد و درآخال، مرو، خوارزم وكهنه اورگنچ زندگي كرده است.قربانعلي معروفي ازعشق دنيوي بي نصيب نبوده وبه دختري بنام ارتئق نياز دل سپرده وبا وي ازدواج ميكند. دلدادگي وازدواج شاعر وارتئق نياز براي آنها فرزندي به همراه نداشته است.
اطلاعاتي از محل تحصيل شاعرنيزبدست نيآمده اما مهارت و تسلط وي به زبانهاي عربي و فارسي ازتوانايي هاي برتر اوست.
قربانعلي معروفي باعارف وشاعرشهيرتركمن مختومقلي فراغي، همچنين شاعران غايبي، شيدايي،زنوبي وارازمنگلي هم دوره بوده و با آنان نشست وبرخاست داشته است علاوه براين خانواده وابا اجدادش از جنگجويان مردمي وحق طلب زمان خود بودند. وي نيزازسرداران بنام زمان دريكد ست قلم ودر دست ديگرسلاح درعرصه هاي نبرد با دشمنان حضورفعالي داشته وبخاطر اين حضورش به دست دشمنان اسيرشده و 7سال در اصفهان وتبريززنداني ميشود.
قربانعلي معروفي درنهايت درسرزمين مانگ قئشلاق دارفاني را وداع گفته به ديارباقي مي شتابد.
وي درباره ويژه گيهاي آثار قربانعلي معروفي گفت:اكثرشعرهاي اين شاعر به شيوه قوشوق سروده شده وتعدادكمي نيزبه شيوه مخمس است.35شعرازمعروفي تحت عنوان اشعارشاخص تركمن دركتاب((يدي گن))
چاپ شده است.درسال1943م براي نخستين بارديوان شعر قربانعلي معروفي بوسيله قاري اف درعشق آباد چاپ وبعدها اين ديوان را عوض گلدي اف با مقدمه اي زيبا درعشق آباد تجديد چاپ كرده است. همچنين آثاراين شاعر تحت عنوان ديوان قربانعلي معروفي باتلاش شاعر ومحقق تركمن استاد مشهد قلي قزل چاپ و
منتشرشده است.ازقربانعلي معروفي بجز د يوان اشعارش، كتابهاي داستان سيف الملك مد حال جمال، دولت يار ويوسف و احمد كه بصورت نظم ونثربه رشته تحريردرآمده ، به يادگارمانده است براين اساس از اوبه عنوان نخستين شاعري كه بصورت نظم ونثرداستان نوشته است، يادميشود.
قمرالدين سيدي درادامه قصه سيف الملك مد حال جمال اثرماندگار قربانعلي معروفي را به زباني ساده تعريف كرد وسپس پيرامون ويژه گيهاي آن گفت: قصه سيف الملك معروفي برگرفته از داستان هزارو يك شب اثرمجلسي است. اين داستان به چند زبان از جمله زبانهاي اويغور، قزاق، تاتار وازبكي نيزترجمه شده است اما معروفي درپردازش داستان از تمثيل هاي زيبا و وقايع بكر ومنحصربفرد بهره گرفته كه اين را ازآثار مشابه متمايزنموده است همچنين از شيوه اي درنگارش داستان بهره گرفته كه ميتوان حوادث و وقايع هزار ساله تاريخ تركمن را به عينه درآن مشاهده كرد. علاوه براين معروفي ضمن بيان فرق ها وتضاد عشق حقيقي ومجازي، عشق به آب وخاك، انساندوستي، وفاداري، سلحشوري وقهرمان پروري را به شكلي زيبا تصوي سازي كرده وبه نمايش گذاشته است.خ
مطالب مربيط با نشست81 جمعيت مختومقلي كلاله
1-موسيقي تركمني اين نشست در دوبخش ارائه شد، ابتدا قاسم دردي زاده هنرمند نوپاي موسيقي به تك نوازي دوتارپرداخت ودرپايان هنرمند صاحب سبك موسيقي اصيل تركمني با همراهي كمانچه چاريارقلي بايندري مقدم، چندترانه تركمني را اجرا كرد.
2-سه تن از شاعران مهمان از گنبد: منصورطبري، جبارمارامايي و نورنيازآق قطعاتي از سروده هاي خودرا قرائت كردند.
3- نشست هاي ماهانه جمعيت مختومقلي كلاله كه پيش از اين درسالن كتابخانه عمومي اين شهر برگزار ميشد، ازاين پس درسالن اجتماعات مجتمع فرهنگي هنري فرهنگ وارشاداسلامي واقع درجنب فرمانداري شهرستان كلاله برگزار خواهدشد.
4- هشتاد و دومين(82) نشست جمعيت فرهنگي هنري مختومقلي كلاله، عصرجمعه 28 مهرماه 1391 با موضوع تجليل از خدمات فرهنگي اجتماعي استاد قديرگوگلاني درسالن اجتماعات مجتمع فرهنگي هنري ارشاداسلامي برگزار خواهدشد. براي شركت در اين همايش ازمسئولان واعضاي جمعيت ها، انجمن ها، تشكل ها، فعالان فرهنگ وهنر وعموم علاقمندان دعوت شده است.
وي افزود:همانطوركه اشاره شد:قربانعلي معروفي يك سال بعداز مختومقلي درسال1734 م بدنياآمده است و 2سال پس از تولد اين شاعر،سلسله صفويان درايران بعداز234سال حكومت سقوط ميكند وحكومت نادرشاه افشارنيز پس از11سال(1747م)سرنگون ميشود ودرهمان سال درخراسان علي قلي ميرزاي افشار برادر زاده نادرسلطنت ميكردكه در سال1748م بوسيله ابراهيم سقوط ميكند. و شاهرخ نوه نادربه جاي وي به تخت شاهي نشسته، ازسال1748تا1796م (48سال)درخراسان سلطنت كرده است.
ممي زاده به درگيريهاوجنگ هاي دودسته مشخص از فئودالهاي ايران كه به دسته شمالي و دسته جنوبي تقسيم ميشدند اشاره كرد وگفت: پس از نادرشاه ايران بصورت كامل ويكپارچه در دست سلسله ويا حكومتي نبود ودر هرمنطقه وناحيه خوانين وفئودالها حكومت هاي خودرا تشكيل داده بودند،احمدخان دراني در افغانستان ،،محمد حسن خان قاجاردراسترآباد ومازندران وكريم خان زند ازايل چادرنشين لر درفارس حكومت ميكرد.
نيرومندترين حريف زند يه آغامحمدخان قاجارفرزند محمدحسن خان رئيس شاخه ي ايل چادرنشين ترك نژاد وقاجاربود.مبارزه ميان دودسته مشخص ازفئودالهاي ايران شكل گرفته بود. دسته شمالي عبارت بودند ازفئودالهاي قاجار، خراسان وآذريايجان، كه بوسيله قاجارها رهبري ميشد وفئودالهاي دسته جنوبي وفارس را نيز زنديه رهبري ميكردند. فئودالهاي دسته شمالي بخاطرارتباطات بازرگاني و اقتصادي كه بادولت هاي عثماني و روس ها داشتند ازتوليد و انگيزه هاي اقتصادي قوي برخوردار بودند كه اين امراز زمينه هاي شكست دسته جنوبي وزند يه وپيروزي دسته شمالي و قاجارها بود.علاوه براين اين امر باعث تشكيل حكومت يكپارچه بوسيله قاجاريان در ايران گرديد.پس از اين پيروزيها وفعل وانفعالات،آغامحمدخان قاجار درسال1796 درتهران تاجگذاري كرده اين شهر را پايتخت خوداعلام ميكند.
آغامحمدخان قاجارپس از22سال حكومت درسال1797 درشهرشوشه بد ست عده اي از درباريان وخوانين مخالف كشته ميشود وبعداز وي نيزبرادرزاده اش باباخان،تحت عنوان فتحعلي شاه قاجاربه تخت شاهي نشسته 37سال(1797-1834م)حكومت ميكند.
اين محقق تاريخ درادامه برخي وقايع مناطق تركمن نشين درسده مذكور را چنين تشريح كرد:درصد سال مذكوروقايع مهمي اتفاق افتاده ودولت هاي مختلفي ازسلسله هاي صفويان، زنديان وقاجاريان حكومت كرده اندكه بامطالعه كتب تاريخي ميتوان به حضورتركمن ها وشركت آنهادربخشهاي مختلف حكومتهاي مذكور ويا، به كم وكيف حضورآنها دردرگيريهاوجنگهاي مختلف دست پيداكرد. يكي ازوقايع اين دوره كه همزمان با12-13سالگي قربانعلي معروفي به وقوع پيوسته است درسال1740 همزمان باچهارمين سال حكومت نادرشاه، بخاطريورش قزاق ها ازشمال ونابودي دشت زرفشان درطي 7سال وضع معيشتي و اقتصادي مردم مناطق خيوه وبخارا به شدت پائين ميآيد. تركمن ها وازبكها كه دراطراف وكوهستانهاي خيوه وبخارا زندگي ميكردند تقويت پيداميكنند.دراين ايام رضاقلي ميرزا به خيوه وبخارا لشكركشي ميكند ودرمنطقه اي بنام قارشي با نيروهاي ازبك درگيرشده شكست را پذيرا شده و به مرو عقب نشيني ميكند.همزمان نادرشاه پس ازفتح هندوستان به هنگام بازگشت از طريق كابل وارد بلخ شده اين شهر را تسخير ميكند سپس ازطريق چارجو ازآمودرياعبور و با اميربخارا واردجنگ شده واورا شكست ميدهد. (آبان1740) دراين درگيريها ايلبارس خان خيوه اي مقاومت و درگيري سرسختانه اي دربرابرنيروهاي نادر داشته كه درنهايت شكست خورده وبه همراه 20تن ازسران نظامي اعدام ميشود. يكسال بعد(1741م)مقاومت ديگري برعليه نادر شكل ميگيردكه اين مقاومت را ازبكهاوقزاق هارهبري ميكردند. درسال1746درمنطقه خوارزم شورش و مقاومت ديگري به رهبري يموت ها شكل ميگيرد، دردرگيزيهاي مرتبط با اين شورش، ارتئق خان ازسركردگان نيروهاي نادر در خيوه كشته ميشود.نادراز اين وقايع خشمگين شده نيروي واكنش سريع خودرا كه براي سركوب قيامهاي مردمي مناطق شمال و شمال شرقي خيوه وبخارا، درمرومستقركرده بود، به فرماندهي نصرالله ميرزا به خيوه اعزام ميكند اين نيروها در محلي بنام كهنه اورگنچ با يموت ها وسايرتركمن ها درگيري شديدي پيدا ميكنند.دراين جنگ تركمن هامقاومت جانانه اي از خود نشان ميدهند ودرنهايت شكست را پذيرا شده به بالكان درحوالي استرآباد عقب نشيني و در اين منطقه سكني مي گزينند.
به گفته عزيز ممي زاده، درشورش ها ومقاومت هاي مردمي برعليه نادرشاه كه به برخي از آنها اشاره شد، اختلافات داخلي بين خوانين وفرماندهان زمينه هاي شكست وعقب نشيني آنان را فراهم ميكرد.
درادامه اين نشست،قمرالدين سيدي معلم، شاعرو محقق ادبيات تركمن درجهت بيان ويژه گيهاي ادبي شاعركلاسيك تركمن قربانعلي معروفي پشت تريبون قرار گرفت.
وي درتشريح شرايط ادبي دوره زندگي قربانعلي معروفي گفت: براي بررسي ادبيات ترك، مطالع كتاب نخستين صوفي هاي ادبيات ترك اثرپروفسورفؤادكوپرلي ضروري بنظر ميرسد زيرا در اين كتاب مطالب متنوع وخواندني درباره خوجه احمديساوي، يونس امره، عمادالدين نسيمي، شمس تبريزي، قره جه اوغلان و...به زيورطبع آراسته شده است.
قمرالدين سيدي پيرامون تحقيقات خود در زمينه ادبيات ترك اشاره كرد و افزود: پروفسورجوادهيئت ادبيات ترك را به چهاربخش شامل:
1-دوره ادبيات تركان قديم 2-دوره ادبيات تركان ميانه 3-دوره ادبيات تركان آسياي ميانه 4-دوره ادبيات تركان معاصر تقسيم كرده است.درعين حال آمانقليچ شادمهر شاعر وكارشناس ادبيات تركمن ادبيات ترك وتركمن را به5 بخش شامل: 1-دوره ادبيات تركان قديم 2-دوره ادبيات تركان ميانه 3-دوره انتقال ادبيات ترك 4-دوره ادبيات كلاسيك تركمن 5-دوره ادبيات معاصرتركمن.
وي سپس دوره هاي مختلف ادبيات ترك را در4 بخش مورد بررسي قرارداد:
1-ادبيات قديم ترك: آثاربجامانده از اين دوره شامل سنگ نوشته ها ونوشته هاي بجامانده درسرقبورشاهان مربوط به قرن ششم ميلادي، آثاركشف شده از كتيبه فين سئي مربوط به قرن هفتم وآثاربجامانده ازكتيبه اورخون درقرن هشتم ميباشد. يوللوق تكين ازشاعران اين دوره است كه تعدادي از اشعار وي دركتيبه اورخون حك شده است.
2-دوره ادبيات ميانه: اين دوره همزمان با قبولي دين اسلام از سوي ترك هاست كه اين امر تاثيربه سزايي درآثارادبي گذاشت تاجايي كه آثارترك وتركمن بامحتواي اسلامي عرضه ميشد ند. كتاب قوتاد غوبليك ازيوسف بلاساغوني نخستين اثراين دوره است واثر شاخص دوره ادبيات تركان ميانه ديوان الغات الترك محمودكاشغري است كه به اين اثردايره المعارف ترك نيز گفته ميشود.عتبه الحقايق از احمديوكنكي وديوان حكمت خوجه احمديساوي از ديگرآثار اين دوره هستند.
3-دوره انتقال: محمد بايرام خان، وفايي نويسنده رونق السلام، برخوردارتركمن، قره جه اوغلان ونيواسلي از شخصيت هاي ادبي اين دوره هستند.
4-دوره ادبيات كلاسيك تركمن: دراين دوره شاعران واد يبان زيادي وارد عرصه فعاليت شدند، به اين خاطر به قرن هيجدهم ، دوره طلايي ادبيات تركمن گفته ميشود. اين دوره با دولت محمدآزادي آغاز وبا قافله سرداركاروان شعروسخن تركمن مختومقلي فراغي همچنين كمينه، ماتاجي، ذليلي، سيدنظرسيدي، سيدي خوجه، و...ادامه يافته است.به خصوص قربانعلي معروفي موضوع كنفرانس امروزما باآثارماندگارش درعرصه شعر وداستان در اين دوره زندگي ميكرده است.
قمرالدين درباره زندگي اين شاعركلاسيك تركمن گفت: قربانعلي معروفي باتخلص معروف دريكي از سروده هايش، خودرا ازتيره معروف طايفه يمرلي معرفي كرده است. درباره تاريخ تولد وي اطلاعات دقيقي وجود ندارد، دايره المعارف تي، اس،ا تولد اين شاعر را1734ميلادي(1113ه)، تجن نفس اف دركتاب يدي گن خود، تاريخ تولد معروفي را1733م وعوض گلدي اف1735م اعلام كرده است.
قربانعلي معروفي در روستاي دورن از توابع بحردن عشق آباد متولد و درآخال، مرو، خوارزم وكهنه اورگنچ زندگي كرده است.قربانعلي معروفي ازعشق دنيوي بي نصيب نبوده وبه دختري بنام ارتئق نياز دل سپرده وبا وي ازدواج ميكند. دلدادگي وازدواج شاعر وارتئق نياز براي آنها فرزندي به همراه نداشته است.
اطلاعاتي از محل تحصيل شاعرنيزبدست نيآمده اما مهارت و تسلط وي به زبانهاي عربي و فارسي ازتوانايي هاي برتر اوست.
قربانعلي معروفي باعارف وشاعرشهيرتركمن مختومقلي فراغي، همچنين شاعران غايبي، شيدايي،زنوبي وارازمنگلي هم دوره بوده و با آنان نشست وبرخاست داشته است علاوه براين خانواده وابا اجدادش از جنگجويان مردمي وحق طلب زمان خود بودند. وي نيزازسرداران بنام زمان دريكد ست قلم ودر دست ديگرسلاح درعرصه هاي نبرد با دشمنان حضورفعالي داشته وبخاطر اين حضورش به دست دشمنان اسيرشده و 7سال در اصفهان وتبريززنداني ميشود.
قربانعلي معروفي درنهايت درسرزمين مانگ قئشلاق دارفاني را وداع گفته به ديارباقي مي شتابد.
وي درباره ويژه گيهاي آثار قربانعلي معروفي گفت:اكثرشعرهاي اين شاعر به شيوه قوشوق سروده شده وتعدادكمي نيزبه شيوه مخمس است.35شعرازمعروفي تحت عنوان اشعارشاخص تركمن دركتاب((يدي گن))
چاپ شده است.درسال1943م براي نخستين بارديوان شعر قربانعلي معروفي بوسيله قاري اف درعشق آباد چاپ وبعدها اين ديوان را عوض گلدي اف با مقدمه اي زيبا درعشق آباد تجديد چاپ كرده است. همچنين آثاراين شاعر تحت عنوان ديوان قربانعلي معروفي باتلاش شاعر ومحقق تركمن استاد مشهد قلي قزل چاپ و
منتشرشده است.ازقربانعلي معروفي بجز د يوان اشعارش، كتابهاي داستان سيف الملك مد حال جمال، دولت يار ويوسف و احمد كه بصورت نظم ونثربه رشته تحريردرآمده ، به يادگارمانده است براين اساس از اوبه عنوان نخستين شاعري كه بصورت نظم ونثرداستان نوشته است، يادميشود.
قمرالدين سيدي درادامه قصه سيف الملك مد حال جمال اثرماندگار قربانعلي معروفي را به زباني ساده تعريف كرد وسپس پيرامون ويژه گيهاي آن گفت: قصه سيف الملك معروفي برگرفته از داستان هزارو يك شب اثرمجلسي است. اين داستان به چند زبان از جمله زبانهاي اويغور، قزاق، تاتار وازبكي نيزترجمه شده است اما معروفي درپردازش داستان از تمثيل هاي زيبا و وقايع بكر ومنحصربفرد بهره گرفته كه اين را ازآثار مشابه متمايزنموده است همچنين از شيوه اي درنگارش داستان بهره گرفته كه ميتوان حوادث و وقايع هزار ساله تاريخ تركمن را به عينه درآن مشاهده كرد. علاوه براين معروفي ضمن بيان فرق ها وتضاد عشق حقيقي ومجازي، عشق به آب وخاك، انساندوستي، وفاداري، سلحشوري وقهرمان پروري را به شكلي زيبا تصوي سازي كرده وبه نمايش گذاشته است.خ
مطالب مربيط با نشست81 جمعيت مختومقلي كلاله
1-موسيقي تركمني اين نشست در دوبخش ارائه شد، ابتدا قاسم دردي زاده هنرمند نوپاي موسيقي به تك نوازي دوتارپرداخت ودرپايان هنرمند صاحب سبك موسيقي اصيل تركمني با همراهي كمانچه چاريارقلي بايندري مقدم، چندترانه تركمني را اجرا كرد.
2-سه تن از شاعران مهمان از گنبد: منصورطبري، جبارمارامايي و نورنيازآق قطعاتي از سروده هاي خودرا قرائت كردند.
3- نشست هاي ماهانه جمعيت مختومقلي كلاله كه پيش از اين درسالن كتابخانه عمومي اين شهر برگزار ميشد، ازاين پس درسالن اجتماعات مجتمع فرهنگي هنري فرهنگ وارشاداسلامي واقع درجنب فرمانداري شهرستان كلاله برگزار خواهدشد.
4- هشتاد و دومين(82) نشست جمعيت فرهنگي هنري مختومقلي كلاله، عصرجمعه 28 مهرماه 1391 با موضوع تجليل از خدمات فرهنگي اجتماعي استاد قديرگوگلاني درسالن اجتماعات مجتمع فرهنگي هنري ارشاداسلامي برگزار خواهدشد. براي شركت در اين همايش ازمسئولان واعضاي جمعيت ها، انجمن ها، تشكل ها، فعالان فرهنگ وهنر وعموم علاقمندان دعوت شده است.
+ نوشته شده در چهارشنبه ۱۳۹۱/۰۷/۱۲ ساعت 6:54 توسط محمد قجقی
|
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی