بنیاد مختومقلی فراغی

2- آط ائرسغالی آلیندا
روزی اسب بر پیشانی آن است.

3- آط اوستی خیالی،داغ باشی دومانلی
سوار شدن بر اسب رویایی است مثل قله کوه که مه آلود است.

4- آط دوستی، آتا دوستی
دوستی اسب مثل دوستی پدر و پسر است.

5- آط بولسا حمایت تاپیلار
اگر اسب باشد حمایت و حامی پیدا می شود.

6- آط دمیندن گون توتولار
از نفس و دَم اسب خورشید می گیرد.

7- آط مونن قاررئماز
کسی که اسب سوار می شود پیر نمی شود.

8- قوش غاناتئنا، أر آطئنا
پرنده به بال خود و مرد مبارز به اسب خود می نازد

9- آط آرریقلیقدا،قیز غاریپلیقدا

اسب در لاغری و دختر در فقر،غیرتمند است.

10- آط آلسانگ عقلینگ سالیب آل
در خرید اسب عقل خودت را بکار ببر.

11- آط آلسانگ یورغا بیلان یؤریش آل،هلی آلسانگ عقل بیلان هوش آل
اگر اسب می خری اسب یوروغه و رهرو بخر و اگر زن می خواهی زنی باهوش و عاقل انتخاب کن.

12- آط آلسانگ قونان آل، دویه آلسانگ اینن
اسب می گیری اسب دو سال بگیر، شتر می گیری شتر ماده بخر.

13- آط آلماقانگ اِیِر آل
قبل از خرید اسب زینش را بخر.

14- دُول گؤز بیلن عیال آلما، پیاده گؤز بیلان آط
با نگاه و مشورت زن مرده زن نگیر و با مشورت یک پیاده اسب نخر

15- آط باسیشیندان بللی،أر باقیشیندان
اسب از راه رفتنش و مرد از نگاهش معلوم است.
16- بدو جُل (جول)ایچینده،گوهر کـۆل ایچینده

اسب زیر جل و گوهر زیر خاکستر ارزش دارد.

17- آط آیلامدا بللی، بای سایاندا
اسب در میدان مسابقه و مرد ثروتمند در بخشش خودش را نشان می دهد. (سایماق= ساناماق، شمارش پول و غیره)

18- آط آیلانار،قازیقدا دورار
اسب می گردد تا که آخر سر کنار میخ طویله می ایستد.

19- آط اۆرکن یرنیدن،أر قورقان یریندن
اسب از جایی که رم بکند و مرد از جایی که بترسد بر حذر است.

20- آط اؤز ایه سینینگ آستیندا آغساماسین
اسب هرگز زیر دست صاحب خود نلنگد.

21- آط باسمایین دیین یرینه باسار،ایش دۆشمه ین دیین یرینه دۆشار
اسب جایی که قرار نیست پا بگذارد می رود،کاری که نباید پیش بیاید،پیش می آید

22- آط یگیدینگ مراد

اسب آرزوی مرد جوان است.

23- آط توینیغینا آط جیدار
فقط اسب می تواند لگد اسب را تحمل کند.

24- آط ساقلاماق دؤولت
نگهداری اسب دولت و برکت است.

25- آطچاپشیندان بللی،قوش اوچوشیندان
اسب از دویدن اش، پرنده از پروازش معلوم است.

26- آط قادرینی مینان بیلر،اوق قادرینی آتان
قدر اسب را کسی که سوارش شده می داند و قدر تیر را کسی که رها کرد می داند.

27- آط کمینگکی؟ مینانینگکی
اسب مال کیست مال کسی که سوارش باشد.

28- آو اُورونینگقی،آط سـۆره نینگ کی
شکار مال کسی است که زده است اسب مال کسی است که آنرا می راند.

29- آط مینانینگ کی،دون گی یــِنینگکی
اسب مال کسی است که سوارش می شود لباس مال کسی است که می پوشد.

30- آط اۆستینه مـۆنه نی تانار
اسب کسی را که سوارش است می شناسد.

31- آغاچ اکنی بیلر،آط باقانی
درخت کسی که آنرا بکارد می شناسد اسب نیز مربی خود را میشناسد.

32- آط قیلیغنی ایه سی بیلر
اخلاق اسب را فقط صاحبش میداند.

33- آط آتا،أر دایا
اسب به پدرش و مرد به داییش می رود.

34- آط مینده آتانگ اؤینه بار،دون گیده دوغانینگ اؤینه
وقتی اسب سوار شدی اول خانه پدرت برو و وقتی لباس نو پوشیدی به خانه برادرت برو.

35- آطینگ بارقا یول تانی، آتانگ بارقا دوست تانی:
تا زمانی که اسب داری راه ها را بشناس و تا زمانی که پدرت زندست دوستانت را بشناس.

36- آطی آط بولینچا،ایه سی مات
تا اسبی اسب شود صاحب اش مات میشود آن دنیایی را می بازد.

37- آطی بولانینگ ایتی بولار
کسی که اسب دارد سگ هم دارد.

38- آطی دؤوِک قارریدار، یگیدی اوراق
اسب را خرمن پیر میکند و جوان را درو کردن

39- آطی یاغ بیلن،دویانی داغ بیلن
اسب را با دادن چربی و شتر را با داغ کردن نگه دار.

40- ایکی آط دپیشر،آراسینده اشکاولور
دو اسب به هم لگد می زنند بین آنها الاغ می میرد.

41- ایکی آط قاپا گلمه سین،بیر قاپی دن گیدمه سین
دو اسب با هم به خانه ای نیایند اگر هم چنین شد دیگری نرود.

42-اییم لی آط آرماز،آیاولی دون توزیماز
اسبی که خوراک آن خوب است خسته نمیشود و لباسی که حاشیه ی آن دوخته شده است از بین نمی رود.

43- آط جول ایچینده، قیز کول ایچینده:
اسب با جل اش، دختر با کار و زحمتش (در کار و زحمت- اینجا منظور از خاکستر نشانه کار و زحمت است) پوشیده با ارزش است.

44- یاخشی آط اؤنگـۆنی گؤزلأر یاغشی ییگیت سونگونی
نگاه اسب خوب به پیش است ونگاه مرد خوب به عاقبت کار.

45- یر قـانی آط دئر
اسب مایه حیات زمین است مثل خون برای انسان.

46- آطلانان آتاسینی تانیمز
کسی اسبش را زین کرد دیگر کسی را نمی شناسد.

47- یاخشی آطا بیر قامچی،یامان آطا مونگ قامچی
اسب خوب یک شلاق کافیست،اسب بد هزار شلاق نیز کارگر نیست.

48- آط آرریق دا بولسا، اشک دن آرتیق
اسب لاغر هم باشد از الاغ سرتر است.

49- آط قارریسا حـؤوره قاویلار
اسب پیر به عنوان سلیمی استفاده می شود.

50- آط تاپیلیانچا،اشک ساقلا
تا اسب پیدا کنی خر نگهدار.

51- آط آی لیغنی قورار،دویه ییل لیغنی
اسب ماهانه ی خود را و شتر سالیانه خود را محافظت می کند.

52- آطی اوت بیلن توت،قوشی ایت بیلن
اسب را با علف و پرنده را با گوشت رام کن.

53- آط آنگلان یرینده طوی بولار:
اسب هر جا غلت بخورد اونجا شادی می شود. (آنگلان؟ یعنی چیزی را درک کردن، فهمیدن)

54- آط آیلانیپ قازیغنی تاپار، سو آیلانیپ پسینی
اسب می گردد و بالاخره میخ طویله خود را پیدا می کند،آب نیز زمین پست را برای گذر.

55- آطی سمرتسنگ بیر درینگه دال بولار
اسب را اگر چاق کنی کنی روزی به دردت میخورد.

56- آرریق آطا آغیر قامچی یوک
برای اسب لاغر شلاق نیز بار سنگین است.

57- تِکِلدگینگ قدرینی ایه سی بیلماز آط بیلر،یاغشی ییگیدینگ قدرینی اوباسی بیلمز یاد بیلر
قدر پوشش زیر زین را صاحبش نمی داند اما اسب خیلی خوب می داند و قدر مرد خوب را ایل اش نمی داند اما بیگانه می داند.

58- آط دا آیاق بولسا،باشغا سین بولماز، أرده غیرات بولسا ایشی قین بولماز
اگر اسب دارای پاهای قوی و بلند باشد دیدن بقیه اعضاء نمی خواهد،مرد اگر با غیرت باشد کارش مشکل نخواهد شد.(مختومقلی)

59- آط کره سی آرتدیرر، یابی کره سی تسدیرر
کره اسب از پس از یک سالگی از کره یابو متمایز می شود.

60- آطی قامچی بیلن سـۆرمه، سوله بیلن سور
اسب را با شلاق نران با محبت بران.

منبع:

 تاجی،اسماعیل، بررسی جایگاه اسب در فرهنگ ترکمن، گرگان ، 1389،انتشارات مختومقلی فراغی

ماخذ:www.bayragh.ir