اتْرَك جلد: 1 دانشنامه ایران شماره مقاله:1446
رود اترك را از لحاظ طبيعى - سياسى به بخش تقسيم مى‌كنند:
الف - اترك داخلى يا بخشى كه در داخل خاك ايران است.
ب - اترك خارجى كه در خاك تركمنستان جريان دارد و سيمبار سومبار مهم‌ترين شاخة فرعى اترك در اين قسمت به آن مى‌پيوندد.
ج - اترك مشترك كه مرز بين ايران و تركمنستان است.
با آنكه مطابق قرارداد 299ق، آب اترك مى‌بايستى در قسمت مرزي به تساوي بين دو كشور تقسيم شود، اما در دهه‌هاي آغازين سدة 0م در محلى به نام گادري، سدي توسط روسيه ساخته شد كه باعث تغيير جريان آب رودخانه به سمت شمال و درنتيجه خشكى قسمتهاي مرزي گرديد.
رژيم آبدهى اترك مانند همة رودخانه‌هاي سرزمينهاي خشك و نيمه خشك نامنظم و فصلى است، تا جايى كه غالباً در تابستانها كم‌آب است و در برخى قسمتها خشك مى‌ماند. كاهش آبدهى بين قوچان و شيروان بيشتر مشهود است. هرچند پس از حدود كم بعد از شيروان، چشمه‌هاي كوچكى واقع در مسير رودخانه باعث افزايش جريان آب مى‌گردد.
در جنوب رود اترك جلگة وسيع و مرتفعاتى است كه شاخه‌هاي گرگان رود از همين كوهها سرازير مى‌شوند. قسمت جنوبى آن از كوههاي شاهرود شروع شده، به آلاداغ، بينالود، كته شمشير و جام ختم مى‌شود. بين اين دو رشته درة وسيع و حاصل‌خيزي است كه رود اترك از مشرق به مغرب در آن جاري است و شهرهاي مهم خراسان از جمله قوچان، شيروان و بجنورد در آن قرار دارند. پس از بجنورد، مسير اترك عميق و پيچاپيچ و كرانه‌هاي آن بى‌حاصل و غيرمسكون است.
در گذشته در اين ناحيه برخى طوايف تركمن به صورت پراكنده زندگى مى‌كردند. در قسمت شمالى اترك تركمنهاي يموت بعد از قرارداد 881م تابع دولت روسيه شدند، ليكن يموتهاي جنوب اترك كه به دو تيرة آتاباي و جعفرباي تقسيم مى‌شدند، حتى پس از تعيين مرز مطابق سنت و براساس توافق ملحوظ در همان قرارداد، اجازة چرانيدن دامهاي خويش را در آن سوي مرز نيز داشتند.
در همين ناحيه آثار و بقايايى از جمله خرابه‌هاي شهر مشهد مصريان وجود دارد كه بيانگر آبادي آن در گذشته است. ناحية واقع در پايين دست رود اترك، در قديم به دهستان موسوم بوده كه به طوايف ده منسوب است.*
الف - اترك داخلى يا بخشى كه در داخل خاك ايران است.
ب - اترك خارجى كه در خاك تركمنستان جريان دارد و سيمبار سومبار مهم‌ترين شاخة فرعى اترك در اين قسمت به آن مى‌پيوندد.
ج - اترك مشترك كه مرز بين ايران و تركمنستان است.
با آنكه مطابق قرارداد 299ق، آب اترك مى‌بايستى در قسمت مرزي به تساوي بين دو كشور تقسيم شود، اما در دهه‌هاي آغازين سدة 0م در محلى به نام گادري، سدي توسط روسيه ساخته شد كه باعث تغيير جريان آب رودخانه به سمت شمال و درنتيجه خشكى قسمتهاي مرزي گرديد.
رژيم آبدهى اترك مانند همة رودخانه‌هاي سرزمينهاي خشك و نيمه خشك نامنظم و فصلى است، تا جايى كه غالباً در تابستانها كم‌آب است و در برخى قسمتها خشك مى‌ماند. كاهش آبدهى بين قوچان و شيروان بيشتر مشهود است. هرچند پس از حدود كم بعد از شيروان، چشمه‌هاي كوچكى واقع در مسير رودخانه باعث افزايش جريان آب مى‌گردد.
در جنوب رود اترك جلگة وسيع و مرتفعاتى است كه شاخه‌هاي گرگان رود از همين كوهها سرازير مى‌شوند. قسمت جنوبى آن از كوههاي شاهرود شروع شده، به آلاداغ، بينالود، كته شمشير و جام ختم مى‌شود. بين اين دو رشته درة وسيع و حاصل‌خيزي است كه رود اترك از مشرق به مغرب در آن جاري است و شهرهاي مهم خراسان از جمله قوچان، شيروان و بجنورد در آن قرار دارند. پس از بجنورد، مسير اترك عميق و پيچاپيچ و كرانه‌هاي آن بى‌حاصل و غيرمسكون است.
در گذشته در اين ناحيه برخى طوايف تركمن به صورت پراكنده زندگى مى‌كردند. در قسمت شمالى اترك تركمنهاي يموت بعد از قرارداد 881م تابع دولت روسيه شدند، ليكن يموتهاي جنوب اترك كه به دو تيرة آتاباي و جعفرباي تقسيم مى‌شدند، حتى پس از تعيين مرز مطابق سنت و براساس توافق ملحوظ در همان قرارداد، اجازة چرانيدن دامهاي خويش را در آن سوي مرز نيز داشتند.
در همين ناحيه آثار و بقايايى از جمله خرابه‌هاي شهر مشهد مصريان وجود دارد كه بيانگر آبادي آن در گذشته است. ناحية واقع در پايين دست رود اترك، در قديم به دهستان موسوم بوده كه به طوايف ده منسوب است.*
+ نوشته شده در شنبه ۱۳۹۱/۰۶/۱۱ ساعت 8:6 توسط محمد قجقی
|
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی