عكس و گزارش : از حاجي محمد خدري
                                                    بررسي اتيمولوژي زبان تركمني

هشتادمين نشست جمعيت فرهنگي هنري مختومقلي كلاله بخاطر بررسي موضوعي بديع و نو، تجليل از اتيموليوژيست قشقايي، حضور صميمي خانواده هاي تركمن و قشقايي و شركت گسترده اساتيد و اهالي فرهنگ و ادب از جاي جاي تركمن صحرا از ويژه گيهاي خاصي برخوردار بود.
Open in new window
اين جمع صميمي براشتراكات وارزشهاي فرهنگي خود با گل لبخند و اشك شوق ، مي باليدند و يا آن استاد بزرگواري كه بخاطر تحقيقاتش در عرصه اتيمولوژي زبان تركمني، بيش از دو سال ، ايل ومحل زندگي اش در استان فارس را ترك كرده بهمراه خانواده اش در بين خواهران و برادران تركمن خود زندگي ميكند، از نمونه ويژه گيهاي اين نشست بود كه نميتوان از كنار اين موضوع ها كه حاكي از عشق و علاقه به ارزش هاي فرهنگي اين قوم بزرگ است، به سادگي عبوركرد.
در اين گزارش تلاش شده، بخش هاي مختلف و متنوع نشست هشتاد جمعيت مختومقلي كلاله كه با موضوع اتيمولوژي زبان تركمني همراه با تجليل ازاتيمولوژيست قشقايي استاد اسدالله مرداني رحيمي، كه عصر روز جمعه 27 مردادماه 1391در كتابخانه عمومي كلاله برگزار شد، به دوستداران و علاقمندان فرهنگ و ادب تقديم ميشود.
Open in new window
دراين نشست پس از تلاوت آياتي از كلام الله مجيد و قرائت قطعاتي ازاشعار مختومقلي فراغي بوسيله احسان آنه اي از نوجوانان علاقمند به اين عرصه، منصورنامي دبيرجمعيت فرهنگي هنري مختومقلي كلاله در سخناني كوتاه ضمن خيرمقدم به حضار شركت كننده در اين مراسم، اظهار داشت: جمعيت مختومقلي كلاله تا كنون 79 نشست و همايش در موضوع هاي ادبي، فرهنگي، هنري، ادبيات شفاهي و تاريخي با مشاركت و همكاري اساتيد و محققان عرصه هاي مختلف برگزار كرده است.اين جلسه به عبارتي هشتادمين نشست، با نشست هاي قبلي متمايز است در اين محفل استاد اسدالله مرداني پيرامون اتيمولوژي زبان تركمني سخنراني خواهد داشت. در خصوص زندگي و فعاليت هاي استاد، مجري برنامه عطا نظر برزين سخن خواهد گفت، بنده نيز به اين حد بسنده ميكنم كه استاد مرداني با حضور و زندگي در منطقه ما، پيرامون ريشه يابي و اتيمولوژي زبان تركمني بعنوان كار و پروژه فرهنگي، تحقيقات گسترده اي دارد. از سوي جمعيت مختومقلي كلاله و اهالي تركمن منطقه زحمات شبانه روزي استاد مرداني را ارج نهاده براي ايشان و خانواده محترمشان سلامتي، موفقيت، عزت و سربلندي آرزو ميكنم.

Open in new window
سپس نورياقدي زيارتي و قمرالدين سيدي از شاعران عضو جمعيت مختومقلي كلاله هركدام اثري را كه در وصف خدمات استاد مرداني، سروده اند قرائت كردند.

عطانظر برزين از فعالين فرهنگ و ادب نيز در تشريح بخش هايي از زندگي و فعاليت هاي استاد اسدالله مرداني، گفت: استاد 60 سال سن دارد و اهل شيراز و از ايل قشقايي استان فارس است.وي بخاطر تحقيقات گسترده و وسيعي كه پيرامون اتيمولوژي زبان تركمني در تركمن صحرا دارد، به همراه خانواده اش افزون بر 2 سال در كلاله سكني گزيده است.
استاد مرداني با آثارخود خدمات ارزنده اي به دنياي ترك و زبان تركي ارائه نموده است. ضرب المثل هاي تركي قشقايي، زبان تركي قشقايي و شيوه نگارش آن، خودآموز تركي قشقايي و مباني دستور زبان آن، فرهنگ لغات و اصطلاحات تركي قشقايي و فرهنگ نام هاي اصيل ايراني شاخه تركي قشقايي، كتابهاي منتشرشده استاد مرداني هستند. اين كتابها ستارگاني اند كه در آسمان فرهنگ و ادب دنياي ترك مي درخشند.
Open in new window
سپس محقق و اتيمولوژيست قشقايي، از همكاريهاي صميمانه اساتيد و فعالين عرصه فرهنگ و ادب همچنين اعضاي جمعيت فرهنگي هنري مختومقلي كلاله تشكر كرد و اظهار داشت: اتيمولوژي(ريشه يابي كلمات و واژگان) علم جديدي كه در باره شناخت اشتقاق و ريشه اصلي كلمات و واژگان بحث ميكند. كلمه اتيمولوژي از واژگان زبانشناسي است كه قدمت زيادي ندارد اما قدمت كلمات را بررسي ميكند. شناخت اين علم، با تحولات و تغيرات اساسي كلمات و واژگان از قديم تا امروز آشنا ميكند.

استاد مرداني ادامه داد: از29 سال پيش علاوه برانتشار كتابهاي كه معرفي شد، درباره زبانهاي سه گانه اسلام(تركي-فارسي-عربي)تحقيقات گسترده اي دارم كه منجر به تحرير كتابي تحت عنوان(ريشه يابي واژگان فارسي و ارتباط بنياني آن با زبانهاي تركي و عربي)شد كه بخاطر گستردگي تحقيقات اين كتاب آماده چاپ نشده است. الحمدالله عمده كار انجام گرفته كه اميد است با تحقيقات و فعاليت هاي مستمر، بتوانم تا 2 سال آينده آماده چاپ و انتشار نمایم.



Open in new window
اين اتيمولوژيست قشقايي در تشريح اين علم خاطرنشان كرد: انسانهاي اوليه زبان خاصي براي تكلم نداشته اند و با ايجاد اصوات و صداهايي در حنجره منظور خودرا بيان ميداشته اند و اين صداها در طي صدها، هزاران و شايد ميليون ها سال تكامل يافته و بصورت كلمات و واژگان امروزي درآمده اند. در زبانهاي فارسي، عربي، تركي، انگليسي، فرانسوي، روسي و...كلمات و واژه ها با آ شروع ميشوند هچنين در هر الفبايي كلمات با الف-ب-پ، شروع و ادامه پيدا مكند اين موضوع مهمي است كه براي خود تاريخ دارد. پس در علم اتيمولوژي انسانهاي اوليه و نوع ارتباط و صحبت هاي آنها در نظر گرفته ميشود. اتيمولوژي در حقيقت علمي براي يافتن ريشه و نوع بيان اوليه كلمات و واژگان است.

استادمرداني اظهارداشت: در دنيا زبانهايي كه اسم صوت و ريشه كلمات تك هجايي مانند گيد، گل، يات، دوش، باق و...زياد داشته باشند، قديمي ترند و تحقيقات در باره اين زبانها صورت ميگيرد. بعنوان مثال بصورت عام در زبان تركي اسم صوت زياد است وهمچنين در اين زبان حدود 97 درصد ريشه كلمات تك هجايي هستند

وي با بيان اينكه تركي زباني قانونمند و از قديمي ترين زبانهاست، تصريح كرد: زبان تركي پايدار است و هرگز نميميرد و كساني كه به هر عنوان در جهت نابودي اين زبان در تلاش هستند، از ايده و فكري بيهوده و عبث پيروي ميكنند.
Open in new window
وي سپس اتيمولوژيست ها را آگاه به علوم تاريخي، جغرافيا، پزشكي، باستانشناسي و...دانست و افزود: يك مثال تاريخي: وقتي ميگوئيم قوم پارس يا همان بارز كه در زبان تركي قديمي پلنگ معني دارد و نام طايفه اي بنام اشكاني است.

اين اتيمولوژيست قشقايي، تركمني را زبان پهلوي و قديمي دانست و گفت: اصل واژه پارس به تركي بارز به معني پلنگ، شجاع است كه بعدها به بارس تغيير پيدا كرده است. اتيمولوژيست ها بر اين عقيده اند كه زبانهاي تركي و اشكاني داراي ريشه مشتركي اند براين اساس مدعي هستيم كه فارس زبانها از ما هستند زيرا اتيمولوژيست ها معتقدند كه انسانها با يكديگر قوم و خويش هستند كه با گذشت زمان در گويش ها و لهجه ها فرق پيدا كرده اند.

در ادامه اين نشست تني چند از اعضاي جمعيت فرهنگي هنري مختومقلي كلاله به همراه خانواده هايشان، دبيران بنياد مختومقلي و انجمن شعر و ادب ميراث گنبد، همچنين جمعي ازعلاقمندان وفعالان فرهنگ و ادب با اهداء لوح هاي يادبود و هدايا از خدمات محقق و اتيمولوژيست قشقايي استاد اسدالله مرداني تجليل كردند.
ابتدا آقاي قديرگوگلاني در حاليكه لوح يادبود جمعيت مختومقلي و هداياي خودرا به محقق و اتيمولوژيست قشقايي ارائه ميكرد، از خدمات و فعاليت هاي ماندگاراستاد مرداني تجليل كرد.
 سپس محمد قجقي مدیر عامل بنياد مختومقلي فراغی گنبد کاووس نيز اظهار داشت:من آقاي مرداني را از طريق يكي از آثارش -كتاب فرهنگ لغات قشقايي- شناختم وبه خاطر اين اثر ارزشمندش تقدير كردم .من كتاب مذكور را كه از طريق بچه هاي كلاله دريافت كرده بودم، به دوست فاضلم، دکتر استاد تميزال - ایشان در آن زمان در دانشگاه علامه ی طباطبایی تدریس می نمودند.- اهدائ نمودم .نامبرده کتاب را در مجله ی دانشکده ادبیات دانشگاه سلجوق قونیه بصورت مطلوبی  معرفي کردند. سال گذشته براي شركت در همايشي به تركيه سفركردم ، كتاب اسدالله مرداني را در دفتر استاد خانم  دکتر باروتجي رئيس بخش زبان های معاصر ترکی دانشگاه آنکارا ديدم. خوشحالم از اينكه اثر ارزشمند ايشان جايگاه خودرا پيدا كرده است.
Open in new window
 مدیر عامل بنياد مختومقلي فراغی گنبد کاووس افزود: قشقايي ها را در قالب موزاييكي زيبا مي بينم كه اجزای آن از:لباس زیبا و رنگارنگ خواهران قشقايي، مرحوم بهمن ایل بيگي -باني مدارس كوچنده عشايري ايران - باغ ارم شيراز و آثار ارزشمند استاد مرداني رحيمي تشكيل شده است.
استادقربان صحت بدخشان نيز طي سخناني در تجليل ازاين محقق و اتيمولوژيست قشقايي اظهارداشت: كار در خصوص زبان تركي و اتيمولوژي آن آسان نيست براين اساس تلاش هاي اسدالله مرداني براي فعالان و علاقمندان و براي من كه در اين عرصه فعاليت دارم، ارزشمند و افتخارآميز است.
وي با اشاره به ارتباط يادداشتي از رسول غمزادف نويسنده داغستاني با موضوع اهميت زبان مادري افزود: رسول در سفري كه به پاريس داشته، بدنبال يك داغستاني از طايفه اواز بود كه پس از جستجوي زياد اورا درحاليكه 70سال سن داشت و به نقاشي مشغول بود پيدا ميكند. رسول از وي سؤال ميكند كه به وطن و نزد خانواده ات برنميگردي؟ آن نقاش نيز در پاسخ ميگويد، من با يك دختر ايتاليايي ازدواج كرده ام طايفه من اوازها به خصوص خانواده من ازدواج با غريبه ها را نمي پسندند و به من نيز روي خوش نشان نخواهند داد به اين خاطر فكر بازگشت به وطن و نزد خانواده را ندارم. رسول پس از باز گشت به داغستان، در بين طايفه اوازها خانواده و بستگان نقاش را پيدا ميكند ودرجمع آنها تعريف ميكند كه پسرشان نقاش بزرگي شده ، ثروتمند و زندگي خوبي دارد. در اين بين مادر نقاش از رسول مي پرسد كه پسرم به چه زباني با شما صحبت ميكرد؟ به زبان اوازي صحبت ميكرد؟ رسول پاسخ ميدهد: من روسي صحبت ميكردم و پسرتان انگليسي صحبت ميكرد و يك مترجم گفتگوهاي مارا ترجمه ميكرد. پيرزن در حاليكه چادرش را روي سر ميكشيد، ميگويد: پس بگو پسرم مرده است و گريه سر ميدهد. با اين توضيح اگر فرزندي از اوازهاي داغستان در غربت وفات نمايد، مادر متوفي در حاليكه چادر بر سر مي كشد، به ياد فرزندش گريه و زاري مي كند.
به گفته استاد بدخشان اين يادداشت نويسنده داغستاني حاكي از جايگاه و اهميت زبان مادري است.
Open in new window
گفتني است: هشتاد و يكمين(81)نشست جمعيت فرهنگي هنري مختومقلي كلاله، به بررسي دوره تاريخي و آثارشعري عبدالله شاه بنده اختصاص دارد. اين نشست عصر روز جمعه 31 شهريورماه 1391 در محل كتابخانه عمومي كلاله برگزار ميشود.