هنرمندان خوش ذوق تاجیک همه صداهای طبیعت - صدای جویبار در کوهستان، آواز بلبل در سحرگاه، خش خش برگ ها - را با تنبور، رباب و دوتار ایجاد می کنند. مردان مهارت ساخت این ابزارهای دو و سه تار را نسل به نسل منتقل می کنند. ساخت ابزارها در انحصار مردان است.

نوروف که یک سازنده فصلی صنایع دستی است گفت: «من 18 سال است که ابزارهای موسیقی محلی می سازم. 37 سال است که این کارم است.» او در حالیکه زه های یک تنبور دو تار را می کشید و رها می کرد نشان داد که صدای آن چگونه است. نوروف گفت: «اگر ساز را نتوانید بنوازید نمی توانید آن را درست بسازید.»

این استاد صنایع دستی بخاطر دارد: «اولین باری که من رباب در دست گرفتم 12 ساله بودم. ... (عمویم) اولین معلم موسیقی من بود. سپس به دانشکده موسیقی و نزد استادان حرفه ای رفتم.»

او به ساخت ابزارهای موسیقی علاقه شدیدی دارد. او بخاطر دارد که فقط چند ماه در دانشگاه مانده است و از آنجا بیرون آمده است.

نوروف یک تنبور را نشان داد که بیش از 100 سال قدمت دارد و هنوز در شرایط عالی است. او گفت: «یک روز، یک مرد جوان آن را نزد من آورد. او نگاهی به کارهای من انداخت و این را به عنوان هدیه به من داد.»

نوروف همیشه محترم ترین میهمان مراسم های عروسی در محله های اطراف است. اغلب میهمانان خارجی برای گوش دادن به آثار این استاد به استودیویش می آیند.

او گفت: «مشکل ترین ابزار رباب افغان است. تنها چند نفر ساخت آن را می دانند. چند وقت پیش، من میهمانانی از چین داشتم که به دنبال رباب افغان می گشتند.»

او رباب را از فقط از یک تکه چوب می تراشد و در آن از چسب استفاده نمی کند.

او گفت که برای ساخت ابزارهای زهی تنها از سه نوع چوب استفاده می کند: شاه توت، گردو و زردآلو.

او گفت: «اما جا انگشتی را من فقط از گردو می سازم؛ گروه بادوام ترین و محکم ترین نوع چوب است. شاه توت برای بریدن خوب است و برای ساخت کمان ابزارهای زهی مناسب است.»

او گفت که این ابزارها سنتی هستند اما سازندگانشان بجای رباط حیوانات برای ساخت زه از ریسمان ماهیگیری استفاده می کنند.

او گفت که ساخت هر ابزار سه تا شش ماه طول می کشد و چوب «عبوس» است. «مهمترین کار خشکاندن تشدید کننده صدا است که در عرض چند ماه تحت شرایط طبیعی باید انجام شود.»

در عصر مدرن و بی حوصله کنونی، تعداد اساتید سازنده ابزار آلات موسیقی در تاجیکستان به پنج نفر کاهش یافته است. هیچ کس حاضر نیست ماه ها بر روی یک تکه چوب کار کند تا تنها یک ابزار موسیقی بسازد.

نوروف گفت که نسل های جوانتر هیچ علاقه ای به ساخت ابزارهای سنتی نشان نمی دهند.

او گفت: «اگر پسران من نمی خواستند در مورد نحوه ساخت ابزارها مطالعه کنند، تجارت من از دست رفته بود. الان دیگر مانند گذشته نیست که غریبه ای از راه برسد و بگوید به من آموزش بده.»

دو پسر بزرگ نوروف با نام های بهادر و بختیار تنبور می سازند. کوچکترین پسرش به نام تاج الدین دارای حس هنری است و اولین ساز انگشتی و کمانی که ساخته است را با صدف های دریایی تزئین کرده است.

نوروف گفت: «اما نوه های من تاکنون علاقه ای نشان نداده است.»

نوروف گفت که تقاضا برای چنین ابزارهایی هم کاهش پیدا کرده است.

نوروف گفت: «همه اساتید ما که نه تنها در کشور بلکه در خارج معروف هستند را می توانید در کارخانه سازتراش پیدا کنید. قبل از آن، کار در اینجا رونق داشت؛ الان سفارشات کم هستند. موسیقی دان های معاصر به ابزارهای برنجی و الکتریکی کشانده شده اند.ة»

هزینه یک عامل دیگر است. ابزارها به دلیل توجه و موادی که لازم دارند ممکن است 1,000 دلار قیمت داشته باشند. دو تار و رباب 70 تا 250 دلار قیمت دارد.

زاکر علیبکوف، یک استاد دیگر در شهر دوشنبه، می کوشد تا مشخصات مدرن را در ابزارهایش بکار ببرد. این هنرمند سازنده صنایع دستی نسل دوم گفت: «من کوشیده ام تا یک رباب الکتریکی با همان خواص گیتار برقی بسازم. نوازندگان آن را دوست دارند.»

موسیقی دان ها به دلیل توانایی او در بازیابی ابزارهای خراب به صدای قبلی احترام زیادی برایش قائل هستند. او گفت: «آنها اغلب می آیند و درخواست می کنند ابزارهایشان که بیش از ده سال از عمرشان می گذرد را برایشان درست کنم. من حتی چند ابزار کمیاب نسبتا ارزشمند را نیز دیده ام.»

نوروف و علیبکوف در این نظر هم عقیده هستند که طرز رفتار جامعه با ابزارهای سنتی به مرور زمان تغییر کرده است. اما آنها اطمینان دارند که تحسین موسیقی و ابزارهای سنتی که به نواختن آنها نیاز است همیشگی خواهد بود.

منبع:www.centralasiaonline.com