. وقتی آب آشامیدنی Kırkçeşme به دستور سلطان سلیمان قانونی به استانبول آورده شد چهره مردم شهر بشاش و شاداب گردید. درپی این تحول در بسیاری از محلات استانبول چشمه های خیرات ساخته شد. در بین حمام ها و چشمه های خیرات که درپی تامین آب فراوان از دیگر مناطق در استانبول ساخته شده اند می توان از چشمه خیرات بازار گمرک خانه در مقابل ادیرنه کاپی ، حمام سلطان مهرماه در همین محله ، حمام واقع در نزدیکی مسجد Macuncu افندی ابوسعود و چشمه خیرات داوود آقا در حومه محله بایزید نام برد.

تا دوره سلطان سلیمان قانونی آب کلیه چشمه های خیرات در استانبول همواره به هدر رفته و بعلت جاری شدن مداوم آب ، کوچه و خیابانها به صورت باتلاق درآمده بود. بالاخره لوله های آب پیچی کشف گردید ه وهم کوچه و خیابانها از گل و لای رهایی یافته وهم از به هدر رفتن آبها جلوگیری بعمل آمد. بدین ترتیب آنهایی که خواهان آب مازاد بودند با ساختن چشمه های خیرات این مقدار آب را به این چشمه ها انتقال می دادند. ناگفته نماند که کشف لوله های آب پیچی موجب ناخشنودنی برخی ها گردیده بود. در برخی محلات پیش نماز و نماز گزارانشان با ادعای اینکه آبی که از چشمه جاری می شد باغچه هایمان را آبیاری می کرد و به ساخت لوله های آب پیچی راضی نیستیم درصدد برچیدن این لوله ها برآمدند. در بین این گروه نظامیان در راس قرار داشتند. درپی بروز این مسئله سلطان سلیمان قانونی به قاضی شهر این دستور را داد اگر از بین نظامیان و یا گروههای دیگر کسی درصدد شکستن لوله های آب برآید او را پیش من بیاورید. اگر کسی از بین مردم منطقه قصد اینکار را داشته باشد به جای دیگری تبعید کنید . و اگر از اهالی شهر باشد به اشد مجازات رسانده شود.

چشمه های خیرات در استانبول به دو گروه اختصاص داشتند یکی به سقاهای اسب سوار و دیگری نیز مخصوص محلات بودند. پرکردن آب از چشمه محلات از سوی سقاهای اسب سوار قدغن بود ولی غالبا این ممنوعیت رعایت نگردیده و سقاهای اسب سوار با گرفتن آب از محلات آنرا به مردم می فروختند . مردم محلات مختلف در استانبول برای آبیاری حیات خانه های خود مخصوصا شبها چشمه های آب را بازمی گذاشتند. صاحبان حمام و حتی گروهی از مردم ضمن تامین کلید ، شبها در قنات و آب انبارها را باز کرده و سعی می کردند تا بیش از مقدار تعیین شده آب بگیرند. مردم محله بالفور برای اعتراض به این اقدامات شکایت نامه می دادند. در نزد دیوان همایونی سقا های اسب سوار در مقایسه با دیگر سقاها از حق و حقوق بیشتری برخوردار بودند . سقا های اسب سوار از فتح استانبول به بعد در وقایع آتش سوزی وظیفه اطفا حریق رانیز برعهده داشتند. در وقایع آتش سوزی در استانبول گاهی اوقات اسب و گاهی نیز الاغ یکی از سقاها سوخته و یا می مرد. به همین علت دیوان همایونی حراست از حقوق سقاها را وظیفه خود می دانست.

در آندوران برای رسیده گی به امور آب در استانبول وزیر آب وجود داشت. ولی برای پیشبرد امور غالبا به قاضی استانبول و یا گروهبان های باب عالی دستوراتی صادر می گردید. درمورد اینکه هر شیر آب از چند لوله پیچی بوجود آمده تحقیقاتی بعمل آمده و سعی می گردید که ضرر و زیان حاصله برآورد شود. صاحب آب اختصاصی به یک محل به دلخواه می توانست ازآن استفاده بکند. بعنوان مثال آب مورد نیاز حمام نور بانو سلطان همسر سلطان سلیم دوم بوسیله بشکه هائی با اسب به حمام انتقال داده می شد. آب مازاد حمام از سوی وقف ویژه ای بین چشمه های خیرات توزیع گردیده و مقداری نیز درازای درآمد روزانه به متقاضیان فروخته می شد.

گاهی اوقات آب انبارها تحت تاثیر سیل ها و یا گذشت زمان تخریب گشته و مردم باز با بلای بی آبی مواجه می گردیدند. وقتی این فلاکت با فصل تابستان مصادف می گردید برای آب باریک اسب ۱۵ آقچه پرداخت می شد. آب منابع داخل و یا خارج صورهای استانبول به سازمان اوقافی بنام راههای آبی ارمغان گردیده و دوسوم نیز به افرادی که این منابع رامی یافتند تعلق می گرفت. مسئله آب در استانبول در قرن هیجدهم نیز برای مردم این شهر مشکلاتی ایجاد کرده بود. اکثر متمولین صاحب سخن در امور دولتی برای رفع مسئله بی آبی تهیدستان هم در کوچه و بازار چشمه های خیرات تاسیس نموده وهم درخانه های این افراد اقدام به حفر چاههای آب می نمودند . ناگفته نماند که در آندوران حفر چاه در حیاط خانه ها مسئله بزرگی بوده و بغیر از مامورین دولتی افراد معمولی نمی توانستند درخانه های خود چاه حفر کنند . حفر چاه در حیاط خانه ها از طرق قانونی و تحت نظارت کارشناس صورت گرفته و درپی تثبیت اینکه چاههای دیگران آسیب نخواهد دید به حفر چاههای جدید اجازه داده می شد. در سایه این اجرائیات مسئله آب در استانبول آندوران تا اندازه ای رفع شده و امور آبرسانی تنظیم گردید . دیگر همگان چه فقیر و چه متمول از امکان تامین آب مورد نیاز خود برخوردار بودند.

دوستان عزیز علاوه بر دقت و توجه به تمیزی آب چاهها و چشمه های خیرات در داخل استانبول به تمیزی آبهایی که ازÇiftehavuzlar در نزدیکی جنگل بلگراد به استانبول انتقال داده می شد توجه خاصی مبذول می گردید. در سال ۱۷۲۵ درپی دریافت خبری دال بر اینکه به تمیزی آب Çiftehavuzlar دقت نشان داده نشده و اهالی روستاهای نزدیک اقدام به شستن رخت ها و دام های خود در این آبها می نمایند بالفور به مامور نظارت بر تمیزی آب فرمان نامه ای ارسال گردیده و در اطراف این منبع آب چپری ساخته شود وبا صدور اطلاعیه ای به همگان هشدار داده شد که درصورت آسیب رسانده شدن به این چپر خانه و ساختمان های عامل آن در ده با خاک یکسان شد ه و به اشد مجازات رسانده خواهد شد. به اداره امور آبرسانی به اندازه ای دقت و اهتمام نشان داده میشد که برای ممانعت از کاهش آب استانبول در محلات گالاتا ، ایوب و بوغازایچی به ساخت حمامهای یک نفره و دو نفره اجازه داده نمی شد .

  منبع: ت.ر.ت فارسی