اين كتاب پس از چاپ‌هاي 1300 و 1321 ه . ق در بمبئي و چاپ مصحّح استاد احمد آرام به سال 1319ش (چهل و سه‌سال پيش)، بواسطۀ امكان دسترسي به نسخه‌هاي بهتر و برخورداري از تحقيقات بعدي، محتاج تصحيحي ديگر مي‌نمود. از اين‌رو چند تن از دانشمندان معاصر به اين كار رغبت نشان دادند اما سرانجام توفيق اين خدمت نصيب فاضل محترم آقاي سيد حسين خديوجم شد كه با شايستگي تمام از عهدۀ اين‌كار برآمد. وي پيش از طبع و نشر اين كتاب مدت دوازده سال از سال 1348 تا 1359 به تصحيح ترجمه فارسي احياء‌علوم‌الدين اثر مويد‌الدين محمد خوارزمي اشتغال داشت تا اين كه اين كتاب عظيم را در هشت جلد جزء انتشارات بنياد فرهنگ ايران بطبع رسانيد و موجب شد فارسي زبانان بتوانند از مطالعۀ يكي از امهات آثار معارف اسلامي بهره‌ياب شوند. يك سال پس از آن نيز جواهر‌القرآن محمد غزالي به اهتمام وي به چاپ رسيد. بنابراين كسي كه در تصحيح  ترجمه احياء‌علوم‌الدين اين مايه عمر و كوشش و همت مبذول داشته و سال‌ها تتبع و تحقيق كرده و در جستجوي مقصود حتي راه‌هاي دراز پيموده و سفرها نموده‌است، بي‌گمان براي تصحيح خلاصه همان اثر به فارسي (يعني كيمياي سعادت)، شايستگي و اهليت كافي داشته است و ثمره آن همه تلاش و آشنايي و انس با غزالي و افكار و آثار او، در تصحيح كيمياي سعادت نيز جلوه‌گرست.


     جلد اول كيمياي سعادت تصحيح ايشان نخست به سال 1354 جزء مجموعه «سخن پارسي» منتشر شد. علاقه‌مندان در انتظار چاپ جلد دوم بودند تا اين كه جلد اول و دوم با هم در اين ماه نشر يافت. چاپ حاضر با تكيه بر دو نسخه خطي از دارالكتب القوميه قاهره (مورخ 576 ه.ق و 600 ه . ق)، يك نسخه از مركز شرق‌شناسي لنين‌گراد و يك نسخه خطي مورخ 634 ه.ق از تركيه و نيز با رجوع به شش نسخه خطي ديگر از كتابخانه‌هاي پتنه، دهلي، قاهره، كابل، كلكته و لاهور فراهم آمده است، به اين معني كه نسخه قاهره (مورخ 576 ه.ق) اساس قرار گرفته و در رفع موارد ابهام و اشكال از ديگر نسخه‌ها و چاپ‌هاي استاد آرام و بمبئي و نيز از ترجمه احياء‌علوم‌الدين و ديگر منابع و مراجع مربوط استفاده شده و جاي جاي، در صورت ضرورت، اختلاف ضبط نسخه‌ها در حاشيه صفحات آمده است. مصحح كه از وجود بيش از پنجاه نسخه خطي از كيمياي سعادت اطلاع داشته، به استفاده از نسخه‌هاي مذكور در فوق بسنده كرده و براي دست‌يابي به اصل آنها غالبا به كشورهاي مزبور سفر نموده‌است.


     مقدمه‌ي مصحح (در 32 صفحه) علاوه بر معرفي غزالي و شرح احوال و افكار و آثار او باختصار، و اشاره به مهمترين تحقيقات در اين زمينه، شيو‌ۀ تصحيح كتاب حاضر را نيز به‌دست مي‌دهد. چاپ اخير كيمياي سعادت همراه با توضيحاتي است كه قابل استفاده همگان است. از جمله مزاياي آن اين كه آيات قرآن مجيد و احاديث نبوي با اعراب چاپ شده و ترجمه‌اي روشن و ساده از آنها در حاشيه آمده است. بعلاوه با نشان دادن تلفظ كلمات و طرز خواندن جمله‌ها و ثبت حركات و نقطه‌گذاري، متن كتاب طوري تهيه شده است كه خواننده مي تواند همواره آن‌را درست بخواند. مصحح به اين حدود اكتفا نكرده بلكه در هرجا كلمه و تركيب و اصطلاح و يا عبارت و احيانا حالتي دستوري را محتاج توضيح ديده در حاشيه باختصار به شرح آن پرداخته است. اين توضيحات در فهم مطالب كتاب بسيار مفيد است. يك نگاه به حاشيه صفحه 143، جلد اول نشان مي‌دهد كه مصحح تا چه حد براي فراهم آوردن اين يادداشت‌ها تتبع كرده تا بتواند مشكلات متن را آسان كند. براي هر يك از دو جلد كتاب، فهرست‌هاي جداگانه‌اي نيز ترتيب داده‌شده‌است از: آيات قرآن، احاديث نبوي، عبارات عربي و اعلام.


     اين كه فهرستي از اغلاط چاپي ضميمه متن كتاب نيست حاكي است كه خوشبختانه بي‌غلط چاپ شده است؛ جز آن كه در جلد دوم، ص215، س8 كلمه خورش (باراء) درست است و نيز در همين جلد صفحات 221 و 220 بجاي هم قرار گرفته كه براي جلب توجه خوانندگان يادآوري مي شود.


     احساسي كه نويسنده اين سطور در ضمن مرور اجمالي به اين كتاب داشت، تحسين و احترام بود نسبت به مصحح دانشمند كه كتابي با ارزش را به اين خوبي تصحيح و آماده كرده و حاصل كوشش چند ساله خود را در اختيار همگان گذاشته‌است. بنابراين بايد علاقه‌مندان را به مطالعه اين اثر مهم فرهنگ اسلامي كه در عين حال نمونه‌اي از نثر مصيح و روان فارسي است دعوت كرد و از خداوند بزرگ، توفيق بيشتر مصحح و مركز انتشارات علمي و فرهنگي را در نشر كتاب‌هاي ارجمندي از اين نوع خواستار شد. چاپ كتاب به‌صورتي دلپذير و بهاي متناسبي كه براي آن منظور داشته‌اند (جلد اول 650 ريال و جلد دوم 750 ريال ) نيز در خور يادآوري است.

تيرماه 1362

برگرفته از كتاب مجموعه مقالات و يادداشت‌هاي دكتر غلامحسين يوسفي – انتشارات سخن 1370

منبع:www.dibache.com