موضوع مورد بحث  این شب -که نمایندگان جمعیت ها، انجمن ها و تشکل های فرهنگی و هنری در آن حضور داشتند- به ادبیات داستانی ،و نگاهی نقدگونه به رمان راز خایرخوجه اثر عبدالرحمن اونق اختصاص داشت. در این گزارش، چکیده ای از مطالب مطرح شده را تقدیم علاقمندان می کنیم. 
  ابتدا محقق و پژوهشگر ادبیات شفاهی ترکمن قربان صحت بدخشان، با بیان اینکه دوست داشتن زیباییها در ذات انسان است، اظهار داشت: انسان پس از شناخت خود و ارتقاء فکری با پوشش های مختلف و بهره گیری از ابزارآلات مرتبط، تلاش می کند، زیبا دیده شود، زیبایی و زیبا دیده شدن و آفرینش های زیبا در ذات انسان قرار دارد.

وی اضافه کرد: انسان با الهام از این ذات خود سعی میکند تولیدات و افرینشهای زیبا داشته باشد، این آفرینشها را هنـر می گویند. بعنوان مثال موسیقی، نقاشي،مجسمه سازي و....بعنوان هنر در ذات انسان قرار دارند و یا هنر سخن و سخنوری از ویژگی ها و گستردگی خاصی برخوردار است، از نخستین نیازهای ادبیات برتر است.
وی ادامه داد، داستان نویس با بهره گیری از کلمات به ظاهر، باطن و سایر ویژگی های قهرمان خود شکل می دهد، هنچنین نیازهای روحی، روانی، فرهنگ و شرایط محیطی و زمانی قهرمان و سایر عوامل قصه اش را تشریح می کند همان گونه که یک دهقان بدون داس نمی تواند درو کند، یک شاعر یا یک نویسنده برای سرودن اشعارش، همچنین بیان تلخی و شیرینی های زندگی عوامل قصه به گویش و سخن نیاز دارد.

 سپس آنادردی عنصری محقق، نویسنده و مترجم فرهنگ و ادب ترکمن، داستان نویسی را بخش مهم ادبیات ترکمن دانست و گفت: درباره ی آثار و زندگی نامه ی شاعران کتاب های زیادی نوشته شده است اما درباره ی داستان نویسی مقاله و کتاب کافی نوشته و منتشر نمی شود. در این زمینه بیشتر باید تلاش کرد.
وی افزود: با بررسی ادبیات کلاسیک به این نتیجه می رسیم که برخی از شاعران ما علاوه بر سرودن شعر و انعکاس آثار خود به داستا ن نویسی هم پرداخته اند که قافله سار این بخش نورمحمد عندلیب است . وی علاوه بر شعر و شاعری 8-7 داستان به رشته تحریر درآورده که برای پی بردن به این امر ادبیات ترکمن را به سه قسم می توان تقسیم کرد: بخش اول، آثاری که از تاریخ و گذشته قوم ترکمن سرچشمه گرفته است. بخش دوم، داستانهای برگرفته از ادبیات ترک هستند که در این محدوده باید آنها را مورد بررسی قرار داد.آثاری مانند صاید همراه ـ زهره و طاهر ـ در این ردیف هستند. البته شاه صنم غریب ـ زهره و طاهر را می توان در ادبیات جغتایی هم  دید. بخش سوم، آثاری هستند که برگرفته از ادبیات اسلامی می باشند . کتابهایی مانند هزارویک شب، گل و بلبل ، شاه بنده و ... در این ردیف قرار دارند. همچنین لیلی و مجنون اثر عندلیب بر گرفته از ادبیات عرب است.
آنادردی عنصری با بیان اینکه برخی خاورشناسان درباره ی ادبیات ترک نظر و نگاه واحد ی دارند، ادامه داد: آنان عقیده دارند که ادبیات ترک خلوص کمی دارد چون آبشخور و سرچشمه آن ادبیات عرب است. بر این اساس در این ادبیات خلاقیتی وجود ندارد.
این محقق و پژوهشگر فرهنگ و ادب ترکمن تصریح کرد: برتلس این نظریه را به شدت رد کرده و تاکید نموده است: ادبیات ویژگی های خاص خود را دارد به قوم و قبیله ی خاصی نمی توان محدود کرد. برخی نویسندگان علی رغم اینکه داستان ها و آثار خود را از دیگر ملتها گرفته اند، نظر ودرونمايه فرهنگ و ادب خود را در این آثار دخالت داده اند و این امر رامورد توجه قرار داده اند.
  در ادامه ی این نشست نویسنده ی مشهور عبدالرحمن اونق با تائید مطالب مطرح شده از سوی استاد عنصری، گفت : ادبیات داستانی (نثر) به خصوص رمان نویسی در ایران پس از مشروطه و تحول علمی و فرهنگی جامعه آغاز شده و از  سابقه ی   حدود90ساله برخوردار است.
خالق رمان "راز خایرخوجه" با بیان اینکه هر مطلبی که زبان و گویش در آن تاثیر داشته باشد، ادبیات است، افزود: در حال حاضر واژه ها و گویش ها و سخن ها متفاوت شده اند. حتی نوع گویش در شهر و روستا با یکدیگر فرق دارند و این امر در ادبیات داستانی نیز تاثیر خود را می گذارد.
وی درباره  ی خلق رمان راز خایرخوجه اظهار داشت: 18سال پیش پدرم در بستر بیماری بود و از خاطراتش برایم تعریف می کرد که بعنوان سرباز به خایرخوجه در حومه داشلی برون اعزام شده و شاهد کشتار و وقایع وحشتناکی بوده است . من هم از این مطالب یادداشت برداری می کردم.
عبدالرحمن اونق تصریح کرد: اصل داستان خایرخوجه پس زمینه یک واقعه تاریخی است بقیه  ی مطالب ساخته و پرداخته ی ذهن من است. برای نوشتن این رمان هفت سال شخصیت های مختلف آن را طراحی و یادداشت برداري می کردم.
وی خاطرنشان کرد: رمان خایرخوجه در سال 1377چاپ و منتشر شده و تاکنون چندین بار تجدید چاپ شده است.
این نویسنده پیرامون علت نایاب بودن رمان خایرخوجه گفت: برای انتشار یک اثر با یک ناشر قرار داد منعقد می شود. همانطوریکه اشاره شد، این رمان تاکنون چندین بار تجدید چاپ شده و چندهزار نسخه از آن در شهرهای مختلف کشور بفروش رسیده است. به اصرار خودم 400نسخه از این رمان  برای عرضه در مناطق مختلف ترکمن صحرا اختصاص یافت. این 400 نسخه به علت عدم تبلیغ کافی و یا هر علت دیگر در 5سال بفروش رسید .در حالیکه در سایر شهرهای کشور در مدت زمان کمی چندهزار نسخه بفروش رفته و ناشر هم به پولش رسیده است . چون ناشری که این کتاب را چاپ و منتشر کرده به فکر سرمایه اش است ،کتاب ها را به هر جا که خریدار داشته باشد ،می فرستد.
   غفور خوجه شاعر و عضو هیئت تحریه ی هفته نامه صحرا نیز درباره ی رمان راز خایرخوجه گفت: در این رمان ویژگیهای اخلاقی از جمله گذشت، ایثار ، توانمندی و غیرت ترکمن را به عینه می توان احساس کرد.  وی افزود: در این داستان به دشمن فرصت زیادی داده می شود این امر حاکی از سخاوت ترکمن است.
  غفورخوجه در ادامه با بیان اینکه توصیف شخصیت ها در این رمان کافی به نظر نمی رسد، اظهار داشت: در کل راز خایرخوجه رمان جذاب و خوبی درآمده است.
  تانگری قلی یلقی از نویسندگان شناخته شده ی منطقه نیز گفت: داستان راز خایر خوجه با بهره گیری از ساختار جهانی نوشته شده است. وی با اشاره به نقش شخصیت پردازی ها در این رمان، ادامه داد: در بخش هایی از داستان راز خایرخوجه شخصیت پردازیها ساده صورت گرفته ،در حالی که اگر خواننده ی داستان برای پی بردن درون مایه ی  شخصیت ها، تعمق بیشتری داشته باشد برایش ارزشمند و جذاب خواهد بود. تانگرقلی یلقی هم چنین گفت: در هر قصه و داستان نویسنده باید از مستقیم گویی پرهیز کند و خواننده با تعمق و فکر خود به اهداف مورد نظر نویسنده پی ببرد، در این صورت قصه و داستان ماندگار خواهد شد.
  در ادامه این بحث، امان نظر راد زاده از فعالین فرهنگی ادبی سیمین شهر نیز گفت: رمان های آوای صحـرا و رازخایرخوجه به زبان فارسی نوشته شده اند ولی رمان ترکمنی محسوب می شوند.  وی افزود: نویسنده به هر زبانی که بنویسد، فرهنگ و روح ترکمنی را در آن بدمد، علاوه بر این توسعه و رونق زبان ترکمنی بحث جذابی است بر فعالین این عرصه است که در این راستا حرکت کنند. رادزاده هم چنین گفت: در زندگی ترکمن ها وقایع مهمی اتفاق افتاده که نوشتن و انتشار این وقایع به زبانهای مختلف حاکی از توانایی نویسنده است.
   باي محمد قليچي ازشاعران روستاي قرناوه شهرستان مراوه تپه نيز با ابراز خوشحالي از برپايي شب هاي ويژه در ارتباط با موضوعهاي مختلف فرهنگ و ادب بخصوص ادبيات داستاني،اعلام كرد: آثارم را به چاپ رساندم،براي نقد و برسي آن از سوي اساتيد و فعالين اين رشته،اعلام آمادگي مي كنم.
 سپس عزيز ممي زاده گفت وشنودها را به موضوع اصلي برگرداند و گفت:آثار نويسندگان اقوام مختلف عموما به زبان فارسي است در آذربايجان رحيم رئيس نيا،صمد بهرنگي و حتي شهريارآثار خودرا به زبان فارسي نوشته اند و ياآثار ابراهيم يونسي و علي اشرف درويشيان كه هر دو كرد هستند به فارسي نوشته شده است .هم چنين منوچهر آتشي و احمد محمود كه عرب هستند،از اين رويه پيروي كرده اند. وي تصريح كرد:اين مطالب را به جهت آسيب شناسي مطرح كردم و اين سئوال در ذهنم خطور مي كندكه چرانويسندگان قوميت ها به زبان محلي و قومي خود نمي نويسند ،در حالي كه اينان توانايي هاي روحي و ادبي خودرا در نظر گرفته و به زبان محلي خود بنويسند،در آينده طي يك پروسه زماني نوشتن به زبان محلي تحقق خواهد يافت.

 اتانظر برزین نویسنده و پژوهشگر فرهنگ و ادب ترکمن از جمعیت فرهنگی هنری مختومقلی کلاله پیرامون مطالب مطرح شده در این نشست به اظهارنظر پرداخت و گفت:ما اين همه در باره  ی ايده آل ها صحبت كرديم،ضرورت آسيب شناسي موضوع نيز يادآورمي شوم. وي افزود:به نظر من اگر کتابی به زبان ترکمنی چاپ و منتشر شود حداکثر 100 نفر آن را خریداری می کنند. با این شرایط خوشحال باید باشیم که کتاب راز خایرخوجه که به فارسی نوشته شده، در ترکمن صحرا 400نسخه از آن به فروش رسیده است.
وی با بیان اینکه مردم به حکایت ها عادت کرده اند، تصریح کرد: اگر راز خایرخوجه بجای رمان بصورت داستان کوتاه نوشته و منتشر می شد، یک قدم پیشرفته تر بود.
  هم چنین استاد ستار سوقی شاعر نامی ترکمن از انجمن شعر و ادب آیینه آق قلا نیز گفت: هدف این نیست که به عبدالرحمن اونق بگوییم که کتابهایش را به ترکمنی بنویسد، هدف ما این است که این نویسنده در کنار زبان فارسی به زبان ترکمنی هم قصه و داستان بنویسد. وی اظهارداشت: رمان رازخایرخوجه را 4سال بعد از انتشارش مطالعه کردم به همین مناسبت برای عبدالرحمن اونق نویسنده این رمان شعری سروده ام.
  در ادامه این نشست خالق رمانهای آوای صحرا و راز خایرخوجه با بیان اینکه با نوشته شدن داستان به زبان ترکمنی نیز موافق هستم، تصریح کرد: نوشتن و انتشار داستان به زبان ترکمنی در شناخت فرهنگ و ادب نقش اساسی دارد.
عبدالرحمن اونق ادامه دارد: دنیا بر نوشته شدن و انتشار قصه و داستان و نقش آن در زندگی تاکید دارد، من نیز در این نشست قول می دهم که علاوه بر فارسی به زبان ترکمنی نیز داستان بنویسم.
  در خاتمه این نشست ، عزيزممی زاده ، برگزاری این گونه نشست ها و تداوم آن را بصورت ماهانه یا فصلی، در جهت توسعه و تقویت فرهنگ و ادب ضروری دانست و اظهار داشت: بر پائی این جلسه که با نشست 72 جمعیت فرهنگی هنری کلاله مصادف شده است، توجه فعالان فرهنگ و ادب را تامدّت ها به ادبیات داستانی جلب خواهد کرد و یا به قول معروف فکرها و نگاهها را به این موضوع زوم خواهد کرد.
وی افزود: نشست ها و محفل های نخبگان و فعالان فرهنگی هنری، مي تواندپیرامون موضوع ها و شاخه های دیگر فرهنگ و ادب برگزار شود. نتایج حاصل از این گونه نشست ها، در توسعه و تقویت فرهنگ و ادب، تاثیر گذار خواهد بود.

منبع:www.magtymguly.ir