بررسی دوره ی تاریخی و آثار ادبی" غایب نظر غایبی" ستّار بردی فجوری - نور یاقدی زیارتی
آقای فجوری بیان نمودند که به سال 1135 هـ.ق اصفهان مقر حکومت صفویه توسط محمود افغان محاصره شد و در نهایت حکومت شاه سلطان حسین سقوط کرد. پس از سقوط اصفهان شاه طهماسب توانست از دست افغان ها فرار کرده و از طریق قزوین به سوی مازندران رهسپار گردد . فتحعلی خان قاجار به کمک او شتافت . شاه طهماسب به همراه فتحعلی خان قاجار- که بیشتر نیروها و همراهانش را ترکمن ها تشکیل می دادند- به سوی خراسان حرکت کردند و در قوچان نادرشاه افشار به جمع آنها اضافه شد و جنگ قدرت میان آنان اتفاق افتاد .این امر باعث کشته شدن فتحعلی خان شد . در سال 1148هـ . ق نادرشاه سلطنت ایران را از آن خود نموده و سلسله ی صفویه را از هم پاشید نادر با شجاعت و مدیریت،ایران یکپارچه را تشکیل داد . محمدحسن خان قاجار در این مدت چندباری قصد شورش داشت، اما هر بار با شکست مواجه شد. محمدحسن خان که در میان ترکمن ها بسر می برد تا اینکه خبر مرگ نادرشاه در سال 1160هـ.ق به گوش او رسید. به کمک نیروهای ترکمن خیلی زود به استرآباد مسلط شد .محمدحسن خان در یک لشکرکشی به شیراز با خیانت سران قاجار در سال 1172هـ.ق کشته شد و بدین ترتیب استرآباد به دست کریم خان زند افتاد . خانواده ی محمدحسن خان به اسارت افتاده و به شیراز تبعید شد . فرزندان محمدحسن خان تا مرگ کریم خان زند در شیراز زندانی بودند، اما پس از مرگ وی، آقامحمدخان قاجار با آمدن به استرآباد و تجمیع نیروهای خود، از جمله قاجارها و ترکمن ها، توانست خیلی سریع به فتوحاتی دست پیدا کند.
آقای فجوری در ادامه افزودند که یکی از ارکان اصلی قشون آقامحمدخان قاجار را ترکمن ها تشکیل می دادند. پس از قدرت یابی و فتح کامل ایران ،کم کم آقامحمدخان ترکمن ها را طرد کرده و آن ها را به عنوان یاغی و وحشی معرفی کرد.
سپس شاعر نوریاقدی زیارتی پیرامون دوره ی ادبی غایب نظرغایبی مطالب مهمی را ارائه نموده و گفتند که شاعر غایب نظر غایبی از جمله شاعران اواخر قرن هیجدهم می باشد که با تخلص « غایبی»، « ملاغایب»، «غایب نظر» شعر سروده ، به سبب نابینا بودن یکی از چشمان شاعر به وی « کور غایبی» نیز لقب داده اند. از اینکه غایبی در چه تاریخی بدنیا آمده و چه زمانی دیده از جهان فروبسته اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی آنچه آشکار است این که غایبی از تیره ی « آووا» بوده بیشتر زندگیش را در «غاراگول» ازبکستان سپری نموده است.
آقای زیارتی گفتند: غایب نظر غایبی یکی متعلمین و معتمدین علمی دوران خود بوده که مطالعات او در زمینه ی فلسفه ، منطق ، تاریخ و جغرافیا گواه این امر می باشد . شاعر علاقه ی خاصی به موسیقی و دوتار داشته و گاهی خود نیز دوتار می نواخته است . وی اشعار و آثار زیادی از خود به یادگار گذاشته، ولی متأسفانه اندکی از اشعار ش در مطبوعات به چاپ رسیده است . از جمله آثار به چاپ رسیده او -که بصورت قصه و پایاما(منظومه ) - قصه ی « اوتوز ایکی تخم قصه سی» می باشد.
زیارتی گفت : تنها شخصیتی که در خصوص زندگی و آثار این شاعر در سال 1973کنکاش و مقاله ای تحت این عنوان نگارش نموده "آخوندف گرگانلی " است.
غایب نظر غایبی شاعری است که نسبت به شاعران هم عصر خویش یک برتری خاص داشته و آن هم آشنایی شاعر با زبان فارسی و تبحر خاص او به این زبان و سرودن اشعاری به زبان فارسی بوده است و غایبی را می توان در ردیف شاعرانی مانند فضولی و نوایی جای داد وی بیشتر اشعارش را در اوزان عروضی سروده است، به همین خاطر غایبی را استاد غزل لقب داده اند، که اغراق نیست . این شاعر در غزل از شیوه ی تضمین استفاده نموده و اشعار تضمینی او از شعرهای شاعر قرن دوازدهم فضولی بغدادی بوده و مضمون آن نیز بیشتر عارفانه و عاشقانه می باشد.
نوریاقدی زیارتی افزودند که غایبی شناخت عمیقی بر دیوان لغات الترک شیخ محمود کاشغری و یا «جامع التواریخ» رشیدالدین داشته و این آثار را کاملاً و عمقاً مطالعه نموده است. غایبی با الهام گرفتن از ادبیات شرق و مطالعه ی آثار شاعران مشهوری همانند رودکی و فردوسی و نوایی و حافظ و ... حوزه ی تفکر و تخیل خویش را گسترش داده است. وسعت دید و نگرش او در بیان واقعیات ،در آثار و اشعار او کاملاً مشهود و معلوم است. در شکل گیری و تبلور شخصیت ادبی غایبی، آثار عالمان مشهور و عارفان معروفی چون: منصور حلاج، عمر خیام و عمادالدین نسیمی نقش عمده ای را ایفا نموده اند.
شاعر زیارتی در پایان بیان نمودند که بطور کل غایبی برای انسانیت انسانها ارزش والایی قائل بوده و شاد نمودن و بدست آوردن دل مظلوم را به مثابه ی بنا و عمارت خانه خدا دانسته و بالعکس ناراحت نمودن و شکستن دلی را مساوی و همگام با تخریب کعبه قلمداد نموده است.
آقای فجوری در ادامه افزودند که یکی از ارکان اصلی قشون آقامحمدخان قاجار را ترکمن ها تشکیل می دادند. پس از قدرت یابی و فتح کامل ایران ،کم کم آقامحمدخان ترکمن ها را طرد کرده و آن ها را به عنوان یاغی و وحشی معرفی کرد.
سپس شاعر نوریاقدی زیارتی پیرامون دوره ی ادبی غایب نظرغایبی مطالب مهمی را ارائه نموده و گفتند که شاعر غایب نظر غایبی از جمله شاعران اواخر قرن هیجدهم می باشد که با تخلص « غایبی»، « ملاغایب»، «غایب نظر» شعر سروده ، به سبب نابینا بودن یکی از چشمان شاعر به وی « کور غایبی» نیز لقب داده اند. از اینکه غایبی در چه تاریخی بدنیا آمده و چه زمانی دیده از جهان فروبسته اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی آنچه آشکار است این که غایبی از تیره ی « آووا» بوده بیشتر زندگیش را در «غاراگول» ازبکستان سپری نموده است.
آقای زیارتی گفتند: غایب نظر غایبی یکی متعلمین و معتمدین علمی دوران خود بوده که مطالعات او در زمینه ی فلسفه ، منطق ، تاریخ و جغرافیا گواه این امر می باشد . شاعر علاقه ی خاصی به موسیقی و دوتار داشته و گاهی خود نیز دوتار می نواخته است . وی اشعار و آثار زیادی از خود به یادگار گذاشته، ولی متأسفانه اندکی از اشعار ش در مطبوعات به چاپ رسیده است . از جمله آثار به چاپ رسیده او -که بصورت قصه و پایاما(منظومه ) - قصه ی « اوتوز ایکی تخم قصه سی» می باشد.
زیارتی گفت : تنها شخصیتی که در خصوص زندگی و آثار این شاعر در سال 1973کنکاش و مقاله ای تحت این عنوان نگارش نموده "آخوندف گرگانلی " است.
غایب نظر غایبی شاعری است که نسبت به شاعران هم عصر خویش یک برتری خاص داشته و آن هم آشنایی شاعر با زبان فارسی و تبحر خاص او به این زبان و سرودن اشعاری به زبان فارسی بوده است و غایبی را می توان در ردیف شاعرانی مانند فضولی و نوایی جای داد وی بیشتر اشعارش را در اوزان عروضی سروده است، به همین خاطر غایبی را استاد غزل لقب داده اند، که اغراق نیست . این شاعر در غزل از شیوه ی تضمین استفاده نموده و اشعار تضمینی او از شعرهای شاعر قرن دوازدهم فضولی بغدادی بوده و مضمون آن نیز بیشتر عارفانه و عاشقانه می باشد.
نوریاقدی زیارتی افزودند که غایبی شناخت عمیقی بر دیوان لغات الترک شیخ محمود کاشغری و یا «جامع التواریخ» رشیدالدین داشته و این آثار را کاملاً و عمقاً مطالعه نموده است. غایبی با الهام گرفتن از ادبیات شرق و مطالعه ی آثار شاعران مشهوری همانند رودکی و فردوسی و نوایی و حافظ و ... حوزه ی تفکر و تخیل خویش را گسترش داده است. وسعت دید و نگرش او در بیان واقعیات ،در آثار و اشعار او کاملاً مشهود و معلوم است. در شکل گیری و تبلور شخصیت ادبی غایبی، آثار عالمان مشهور و عارفان معروفی چون: منصور حلاج، عمر خیام و عمادالدین نسیمی نقش عمده ای را ایفا نموده اند.
شاعر زیارتی در پایان بیان نمودند که بطور کل غایبی برای انسانیت انسانها ارزش والایی قائل بوده و شاد نمودن و بدست آوردن دل مظلوم را به مثابه ی بنا و عمارت خانه خدا دانسته و بالعکس ناراحت نمودن و شکستن دلی را مساوی و همگام با تخریب کعبه قلمداد نموده است.
منبع: سایت جمعیّت فرهنگی هنری مختومقلی فراغی کلاله
+ نوشته شده در یکشنبه ۱۳۹۰/۱۱/۰۲ ساعت 11:0 توسط محمد قجقی
|