بنابراین گفتنی است که در پرداخت چهرۀ معنوی شاعر نی ریز، باید به دو جنبۀ متضاد از شخصیت وی نظر دوخت. شعله آمیزه ای از مهر و کین، درشتی و نرمی، مهربانی و خشم بوده است. از سویی شراره های سرکش و دیرپای کین، وی را به قتل عموهایش برمی انگیخته، به گونه ای که برای رسیدن به این مقصود به هر ترفندی، حتی گرویدن ظاهری به آیین بابی[و طغیان علیه قوای دولتی] چنگ زده و از سویی دیگر، در حالات و دوره های تاریخی ای که توفان خشم در او فرونشسته بوده، روح لطیفش، وی را به گفت و زمزمۀ دفتر شعر عاشقانه ای چون فرهاد و شیرین رهنمون شده، منظومه ای که ابیات نسیم وارش جز عشق و سوز آن، بازتاب دردمندی ها و افسرده جانی های شاعر نیز است.
سرانجام، شعله سالها پس از گرفتن انتقام خون پدر از عموهایش، برا  تبری خویش از اتهام بابی گری و طغیان علیه قوای دولتی، قصیده ای در پوزش از گناه رفته می سراید و به معتمدالدوله فرهاد میرزا، حاکم وقت فارس، تقدیم می کند و سپس حقیقت قضایا و نیرنگی را که برای تلافی کین پدر به کار برده بود، بیان می کند و مورد بخشایش شاهزاده قرار می گیرد.  منظومۀ فرهاد و شیرین را نیز، به گمان قریب به یقین در سال 1294ق، به رسم تحفه به فرهاد میرزا پیشکش می کند و صد تومان صله دریافت می کند. 

 شایان ذکر است شعله نام مثنوی خود را فرهاد و شیرین نهاده بود، اما به واسطۀ عدم دقت به خسرو و شیرین معروف گردید.
از شعله جز کتاب حاضر، دو چامه و به گفته دکتر نورانی وصال چند قطعه فکاهی و سیاسی برجای مانده(مصحح از این چند قطعه اطلاعی به دست نیاورده)، همچنین دکتر محمود طاووسی در افزودۀ خود پس از شرح حال شعله در تذکرۀ شعاعیه از مثنوی دیگری به نام جنگ¬نامه از شعله یاد می¬کند و یک بیت را از آن مثنوی نقل می کند. این مثنوی ظاهراً مربوط به جنگ سال 1266ق است که بین حاج زین العابدین، عموی شعله، و سیدیحیی، مبلغ آیین بابی و البته با همراهی شعله درگرفت و به شکست بابیان و قتل سید یحیی انجامید. نتیجۀ دیگر این جنگ، قتل علی اصغر خان یکی از عموهای شعله بود.
سرانجام شعلۀ نی ریزی پس از حدود هفتاد هشتاد سال زندگی در سال 1315ق و چنان که در تذکرۀ شعاعیه آمده در سال 1316ق، در زادگاه خویش خاموش شد و در خاکستان معروف به امامزادگان نی ریز آرمید. امروز از خاکجای شعله، هیچ نشانی بر جای نمانده است.
شرح مفصل احوال شعلۀ نی ریزی، اوضاع دینی و اجتماعی زاد و بوم شاعر، آثار شعله، آرایه های ادبی، سبک فرهاد و شیرین شعله و مقایسۀ مطالب آن با خسرو و شیرین نظامی، معرفی نسخه های چاپی و دستنوشت های برجای مانده و گفتار در ضرورت تصحیح انتقادی اثر از جمله مطالب مقدمۀ این کتاب (فرهاد و شیرین شعلۀ نی ریزی،اثر میرزا محمد جعفر فرزند محمد باقر خان، با تصحیح مختار کمیلی، بنیاد فارس شناسی، 1390،  408ص.)است که در 47صفحه با دقت به آن پرداخته شده است. مصحح به بررسی میدانی و مصاحبه با آشنایان شعله همچون آیت الله سید محمد فقیه، امام جمعۀ نی ریز نیز پرداخته و مطالب را با نثری شیوا به رشتۀ تحریر درآورده است. متن اثر حاضر (صفحۀ 55-304) حاصل مقابلۀ شش نسخه به همراه نسخۀ چاپ سربی کتابفروشی معرفت شیراز است. در انتها پس از یادداشت های متن(ص305-338) در سه پیوست این مطالب آمده است: مقدمۀ دکتر نورانی وصال بر خسرو و شیرین شعلۀ نی ریزی چاپ کتابفروشی معرفت(ص339-349)، دو چامۀ شعلۀ نی ریزی(ص353-359) و تقریظ شادروان ابراهیم دهگان بر فرهاد و شیرین شعله در دورۀ سی و هفتم، شمارۀ 10، ص516 مجلۀ ارمغان( ص ۳۷۶-۳۷۱)

     منبع: www.mirasmaktoob.com