در این نوشته با شما از زندگی و آثار هنرمند بزرگ ترک معمار سینان سخن خواهیم گفت. معمار سینان خلاق شاه کارهای بزرگ معماری ترک ـ عثمانی یکی از بزرگترین هنرمندان تاریخ هنر محسوب می گردد. او در روستای آغرناس استان قیصریه چشم به جهان گشود. اطلاعات ناکافی در مورد زندگی معمار سینان به نوشته های مصطفی چلبی شاعر هم عصرش، مکاتبه های او بهنگام فعالیتهایش، اشیا خصوصی که از خود بجای گذاشته و کتبی که سندیت شان معلوم نمی باشد تکیه دارد. بموجب اسناد موجود، با به سلطنت رسیدن سلطان سلیم اول سینان در جریان سرباز گیری به سال ۱٥۱۲ از آناطولی به استانبول آورده شده و در آنجا به کانون تربیت سربازان تحویل داده شد. سینان جوان در سال ۱٥۱٤ در جنگ چالدران و بین سالهای ۱٥۱٦ـ ۱٥۲۰ در لشکرکشی مصر شرکت جست. او پس از بازگشت به استانبول وارد کانون ینی چری گردید. سینان در دوران سلیمان اول به لشکر کشی در بلگراد و رودوس پیوسته و تا رتبه افسری ارتقا یافت. او بعد از لشکر کشی به موحاچ در سال ۱٥۲٦ تا مقام سر تکنسین ارتقا یافت. سینان در لشکر کشی های بعدی سپاهیان عثمانی به وین بسال ۱٥۲۹ به آلمان بین سالهای ۱٥۳۲ـ ۱٥۲۹ به عراق، بغداد و ایران بین سالهای ۱٥۳۲ـ ۱٥۳٥ شرکت نمود. او وقتی در خلال سفر آخر موفق به ساخت کشتی در دریاچه وان گردید به عنوان سر تکنسین مخصوص پادشاه دست یافت. سینان در سال ۱٥۳٦ نیز در لشکر کشی به پولیا حضور یافت. وقتی در خلال سفر به کارابوغدان یعنی ملدوای امروزی موفق به ساخت پلی بر روی رودخانه پروت گردید دقت همگان را بخود جلب ساخت. وقتی یک سال بعد معمار عجم علی درگذشت، سینان بعنوان سر معمار دربار برگزیده شد. این عنوان که همردیف وزیر آبادانی امروز می باشد تا آخر عمرش ادامه یافت. دوران زندگی معمار سینان مصادف با قدرتمند ترین دوران عثمانیان بود. او در دوران سه پادشاه بزرگ سلطان سلیمان قانونی،سلیم دوم و مراد سوم سر معمار بوده و در خلق شاهکارهای سبملیک و اجرای آنها نقش مهمی ایفا کرد. تاثیر شگرف وی بعد از درگذشت اش نیز ادامه یافته و احترام اش در هر دوره ای از تاریخ ادامه یافته است. رهبر بزرگ آتاترک انجام تحقیقات گسترده پیرامون او و ساخت مجسمه ای از او را خواسته بود. به دانشگاه جدیدی که در ماهیت هسته ای آکادمی هنرهای زیبای استانبول تشکیل یافته نام معمار سینان داده شد.

با اینکه در مورد نحوه بزرگ شدن سینان اطلاعات اندکی وجود دارد ولی شاگردی او در کانون پسران برای نجاری دانسته می شود. این جوانان علاوه بر این در امور ساخت و ساز نیز شرکت می جستند. سینان بعد ها در واحدهای تامین ملزومات ساخت و ساز در ارتش شرکت نموده و با این فعالیتها جلب دقت نمود. بدین طریق او فرصت پیدا کرد تا برای بر طرف ساختن مایحتاج ساخت و ساز امور ارتشی به مناطق مختلف سفر نماید. این سفرها نیز بنوعی او را تربیت مینمود . بموجب اسناد موجود معمار سینان در طول زندگی پر بارش بالغ بر ۳٥۰ اثر بزرگ مشتمل بر ۸٤ مسجد،٥۲ نمازخانه،٥۷ مدرسه دینی،۷ قرائت خانه و مدرسه، ۲۲ آرامگاه،۱۷ آش خانه و سه دارالشفا، ۷ قنات، ۸ پل،۲۰ کاروانسرای،۳٥ قصر و عمارات ، ٦ انبار و مخزن و ٤۸ گرمابه بزرگ ساخته است. اگرچه معمار سینان نزدیک پنجاه سال وظیفه سر معماری دولت عثمانی را بر عهده داشت ولی ادعای اینکه تمامی این آثار را خود طراحی کرده است امری دشوار است . احتمالا بخشی از این آثار که اکثر آنها در سرتاسر امپراطوری عثمانی و در راس استانبول گسترده شده اند، توسط شاگردان و یا گروه وابسته به وی احداث گردیده اند. در بین این آثار برخی ها نیز بازسازی و مرمت شده اند. شمار بسیار آثار معماری که تعلق آنها به سینان عطف می گردد میزان احترام فراوان به وی را گواه می دهد. اهمیت اصلی حرکت هنری معمار سینان به اوج رساندن دوره کلاسیک معماری ترک ـ عثمانی می باشد. به احتمال قوی معمار سینان قبل از ارتقا به مقام سر معماری با اهداف غیر نظامی نیز بناهایی را طراحی و احداث کرده بود. ولی اولین بنای مهم وی مسجد شاهزاده در استانبول است. این مسجد که به قول خود وی اثر دوره شاگردی اش می باشد با گنبدی که توسط چهار ستون و سه نیم قبه حمایت می گردد، پوشانده شده است. در مسجد شاهزاده تاثیرات بیرونی کاسته شده و فضای داخلی با روشنایی بیشتری شکل یافته است. در مسجد مهرماه سلطان در محله اوسکودار استانبول که باز اثر معمار سینان می باشد تعداد نیم قبه ها به سه کاسته شده و سعی گردیده است تا در فضای داخلی راحتی بیشتری فراهم گردد. مسجد و دارالفنون سلیمانیه که یکی از مهمترین اثار معماری ترک ـ عثمانی می باشد از دیگر شاهکارهای معماری سینان بشمار می رود. در این بنا که معمار سینان آنرا بعنوان اثر دوره استادی خود نامگذاری کرده از ستونهای حمال مشابه مسجد بایزید در استانبول استفاده شده و گنبد روی چهار ستون در قسمت ورودی با نیم گنبد ها حمایت می شوند. مجتمع سلیمانیه با قرائت خانه، دارالشفا،حمام،شش مدرسه و مغازه هایش در کنار آرامگاههای سلطان سلیمان قانونی و بانو خرم سلطان یکی از نمونه های یاری اجتماعی شراکت اماکن دینی و کاری را به معرض دید می گذارد. این بنا با استقراری خاص بر روی یکی از تپه های رو به خلیج استانبول جای می گیرد. دراین بنا نیز گنبد و نیم گنبد ها بار خود را با اتصالاتی هماهنگ به دیگری انتقال می دهند. این بنا که در عرض ۷ سال به پایان رسیده است نبوغ قدرت سازماندهی معمار سینان را نشان می دهد.

سینان در ساختن پلها نیز مهارت داشته و با احداث پل "بیوک چکمه جه" بطول ٦۳٥ متر علاوه بر استحکام ، زیبایی خاصی را نیز به معرض نمایش گذاشته است. وجود هماهنگی در نحوه استفاده از ملزومات ساختمان، روشهای عمرانی و اشکال بدست آمده در طراحی آثاری که از سوی سینان ساخته شده اند همه و همه نبوغ فوق العاده او را نشان می دهند. تفکیک این عناصر از یکدیگر و شرایط جامعه آنروز غیر ممکن است . آثاری که از سوی سینان ساخته می شدند گویی اینکه به سمبل های مورد قبول اکثر افراد جامعه مبدل گشته اند. به عبارتی دیگر می توان گفت که جامعه ترک با آثار این معمار بزرگ عجین شده است. آثار او کاملا منحصر بفرد بوده و اوج معماری ترک می باشند. معماری ترک ُـ عثمانی با او روند تلفیق را به اتمام رسانده و از مرحله راه جویی و تجسس به دوره کلاسیک راه یافته است. این روند در واقع به نوعی یاری معماری ترک ـ عثمانی به معماری جهان بوده است . بدین ترتیب در سایه معمار سینان تلفیقی از معماری اسلام و ترک ـ عثمانی که بعلت داشتن ارتباط با هر دو جهان شرق و غرب از ویژه گی های هر دو فرهنگ آناطولی و مدیترانه برخوردار بود بوجود آمده است.

منبع: ت.ر.ت فارسی