كتابخانه‌هاي اسپرانتو. اسپرانتو يك زبان ساختگي است كه لودويك لازار زامنهوف، از اهالي ورشو در 1887 آن را ابداع كرد. تسلط بر اسپرانتو كه شالوده آن بر عناصري از برجسته‌ترين زبان‌هاي غربي نهاده شده بسيار ساده‌تر از هر زبان طبيعي است، زيرا قواعد منسجمي دارد و از تعداد اندكي ريشه بنيادي به كمك پيشوندها، پسوندها، و ميانوندهاي فراوان مي‌توان واژگان گسترده‌اي پديد آورد. فرهنگستان علوم فرانسه، به زبان اسپرانتو، عنوان "شاهكار منطق و سادگي" داده است (1: 360).

در جهان، دو كتابخانه مهم در موضوع زبان و ادبيات اسپرانتو وجود دارد: يكي كتابخانه هكتور هودلر، ديگري كتابخانه موزه بين‌المللي اسپرانتو.

كتابخانه هودلر. اين كتابخانه با بيش از 15000 عنوان كتاب و نشريه در سه اتاق از ساختمان انجمن جهاني اسپرانتو (يو.اي.اِي.)[1]  در شهر روتردام واقع است. استفاده از منابع اين كتابخانه تنها در محل ممكن است.

اين مجموعه در آغاز، به جامعه اسپرانتوي سوئيس (اس.اي.اس.)[2]  تعلق داشت كه در 1902 تأسيس شده بود. بعدها هكتور هودلر، بنيان‌گذار انجمن جهاني اسپرانتو (يو.اي.اِي.) و فرزند فردريش هودلر، نقاش نامدار سوئيسي، آن را خريد. در ماه مه 1920، كتابخانه به مالكيت سازمان جهاني اسپرانتو درآمد. در آن زمان كتابخانه شامل سه يا چهار هزار عنوان كتاب و نشريه بود.

كتابخانه هودلر مهم‌ترين‌كتابخانه اسپرانتوست. اهميت آن علاوه بر تلاش براي جامع بودن، از آن‌روست كه انجمن جهاني اسپرانتو و مركز اسناد و پژوهش درباره مسئله زبان جهاني[3]، مسئوليت به‌روز نگهداشتن اين كتابخانه را پذيرفته‌اند.

 كتابخانه هودلر نخستين انتشارات به‌زبان اسپرانتو، نخستين آثار  به‌زبان‌هاي مختلف درباره اسپرانتو، و مجموعه كامل ترجمه‌هاي آثار كلاسيك به‌اين زبان را دارد. علاوه بر اين مجموعه كاملي از نشريات ادواري به زبان اسپرانتو و اسناد آرشيوي اين زبان نيز در اين كتابخانه نگهداري مي‌شود (2؛ 7). فهرست كتابخانه هودلر از طريق مراجعه به‌نشانيhttp://uea. org/dokmentoj/bhh/index.htm.  قابل دستيابي است.

موزه بين‌المللي اسپرانتو. اين مركز در واقع كتابخانه‌اي است كه در مركز شهر وين و در كاخي از مجموعه كاخ‌هاي سلطنتي آخرين پادشاه اتريش ـ مجارستان واقع است.

بنيان‌گذار اين مركز، رئيس انجمن اسپرانتوي اتريش (اِي.اي.اِي.)[4] ، هوگو اشتاينر (1878-1969)، است. وي به پيشنهاد فليكس زامنهوف اين مركز را در 1927 پي افكند و در 1929 اين مركز تحت پوشش كتابخانه ملي اتريش قرار گرفت.

يك دهه بعد، در پي اشغال نظامي اتريش توسط نيروهاي رايش سوم و الحاق اين كشور به آلمان هيتلري، نيروهاي اس.اس. آن را تعطيل كردند، زيرا تفكر نازيسم با اسپرانتو مخالف بود. نازي‌ها در تمام سرزمين‌هاي اشغالي خود، كم وبيش، در مورد زبان اسپرانتو اقدامات مشابهي كردند (5: 130؛ 6: 7-9).

پس از پايان جنگ جهاني دوم، اين موزه در ساختمان فعلي بازگشايي شد. موزه اسپرانتو با مركز اسناد و پژوهش زبان جهاني ــ واقع در سوئيس ــ ارتباط علمي دارد.

كتابخانه موزه اسپرانتو حدود 21000 عنوان كتاب و نشريه دارد. اين مجموعه حاوي متوني به زبان جهاني اسپرانتو يا متوني درباره آن به زبان‌هاي ملي است.

شهروندان جامعه اروپا مي‌توانند كتاب‌هاي موزه اسپرانتو را از طريق كتابخانه‌هاي دانشگاهي يا كتابخانه‌هاي ملي كشورهاي خود امانت بگيرند. امكان تهيه كپي يا فيلم از كتاب‌هاي موجود از طريق كتابخانه ملي اتريش نيز وجود دارد. براي اطلاعات بيشتر مي‌توان به‌نشاني www.onb.ac.at/sammlungen/plansprachen/esرجوع كرد (3: 88).

ساير كتابخانه‌ها. از كتابخانه‌هاي ديگر اسپرانتو، يكي كتابخانه انجمن اسپرانتوي بريتانياست كه از اهداي يك مجموعه خصوصي شكل گرفته است و داراي حدود ده هزار عنوان كتاب و نشريه به زبان اسپرانتوست. اين كتابخانه پس از مدتي تعطيلي و تغيير مكان، در سال 2003 بازگشايي شد. براي دسترسي مي‌توان به‌نشاني  www.biblut.org رجوع كرد (3: 88؛ 4).

كتابخانه ديگر، كتابخانه انجمن اسپرانتوي آلمان است كه بيش از يازده هزار عنوان كتاب و نشريه اسپرانتو دارد. براي دستيابي مي‌توان به‌نشاني www.cs.chalmers.se/~martinw/esperantرجوع كرد.

 

مآخذ: 1) كاتسنر، كنت. زبان‌هاي جهان. ترجمه رضي هيرمندي (خدادادي). تهران: مركز نشر دانشگاهي، 1376؛

2) Fettes, Marke. "Hector Hodler Library". [On-line]. Available: http://esperanto.org/ced/ hodher.html. [14 Sep. 2003]; 3) Jarlibro 2003. Nederlando: Universala Esperanto- Asocia, 2003; 4) King, Geoffrey. Montagu Butler Kaj Lia Biblioteka. [On-line]. Available: http://biblut. org/mcb/html. [14 Sep. 2003]; 5) Lins, Ulich. La Dangera Lingvo. Germanujo: Bleicher Eldonejo, 1988; 6) Mayer, Herbert. "IEMW:La Universala Biblioteko de Esperanto".Esperanto. a-jaro 82, n-ro 997 (Januaro 1989): 7-9; 7) Sikosek, Z.M. "Tuta Momdo Sur Pagoj". [On-line]. Available: http://uea. org/dokumentoj/ bhh/prezento.html. [14 Sep.2003].

          عليرضا دولتشاهي

[1]. Universal Esperanto Association (UEA)

[2]. Swiss Esperanto Society (SES)

[3]. Center for Research and Documentation on World Language Problems

[4]. Austria Espranto Association (AEA)