سندپردازي سازمان اسنادو کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران
سندپردازي.اين اصطلاح معادلي است كه در اين دايرةالمعارف براي واژه Documentation اختيار شده است و در زبان انگليسي دست‌كم در سه معني مرتبط با كتابداري و اطلاع‌رساني به‌كار مي‌رود: 1) فرايند نظام‌مند گردآوري، سازماندهي، ذخيره، بازيابي، و اشاعه مدارك تخصصي ــ به‌ويژه مدارك علمي، فني يا حقوقي ــ براي تسهيل پژوهش يا حفاظت از سوابق سازماني؛ 2) مجموعه‌اي از مدارك مرتبط به يك موضوع، به‌ويژه هنگام استفاده از آن به‌عنوان جانشين واقعيت‌ها؛ و 3) در انتشارات علمي، عمل استناد به منبع يك نقل قول مستقيم يا تكه برگرفته يا انديشه‌اي كه متعلق به نويسنده نيست، و يا اطلاعات معين براي تقويت و پشتيباني از نظر يا استدلال خاص و يا اجتناب از دزدي ادبي يا نقض قانون حق‌مؤلف (3: ذيل واژه).
سندپردازي يا دبيزش، به‌عنوان يك حرفه، متمايز از كتابداري است. پيدايش دبيزشكار ناشي از تبعات توسعه تحقيقات علمي قرن بيستم است. تا قرن نوزدهم هر دانشمندي مي‌توانست نوشته‌هاي رشته خود را به‌دست آورد و مطالعه كند و حتي به موضوعات ديگر نيز بپردازد، لكن با افزايش رشته‌هاي دانش و گسترش نوشته‌هاي مربوط به آنها امكان دسترسي فردي به همه اين منابع، به‌گونه‌اي كه هم موضوع‌هاي مرتبط را شامل شود و هم نياز صنعت و فناوري را كه با سرعت فزاينده‌اي پيشرفت مي‌كرد برآورد، محدود شد. تهيه چكيده‌نامه‌ها نخستين راه حل اين مشكل بود و هنوز هم يكي از ابزارهاي ارزشمند به حساب مي‌آيد، ولي به‌علت گسترش روزافزون دانش، چكيده‌نامه‌ها نيز نتوانستند همه نيازها را برطرف كنند. به‌تدريج، به كساني نياز افتاد كه به‌طور تمام وقت آنچه را در رشته‌هاي مختلف نوشته مي‌شود بيابند و در شكل‌ها و قالب‌هاي مختلف در اختيار دانشمندان اهل فن بگذارند. بدين ترتيب، سندپردازي به شكل فعلي به‌وجود آمد تا به نهادهاي پژوهشي، به‌ويژه در حوزه علوم عملي كمك كنند. خدمات دبيزش اكنون به حوزه‌هاي ديگر نيز كشيده شده است و مورد استفاده صنايع و نهادهاي مختلف در رشته‌هايي نظير مديريت، علوم اجتماعي، بازاريابي، مهندسي توليد، شهرسازي، و جز آن قرار گرفته است.
شايد بتوان گفت واژه دكومانتاسيون نخستين بار در 1930 در مجله <اسناد جهاني>[1] به‌كار رفت، ولي مسلم است كه با تغيير نام "مؤسسه بين‌المللي كتابشناختي" (آي.آي.بي.)[2] به "فدراسيون بين‌المللي سندپردازي (فيد)" اين واژه مقبوليت عام يافت (1: ذيل "دبيزش").
اتله باب مطالعه رسمي درباره سندپردازي را در اروپا باز كرد، به‌طوري كه اين واژه رسميت يافت. آنچه كه او و ساير همكارانش انجام دادند در امريكا تأثير زيادي بر جاي گذاشت، از جمله باعث ايجاد مؤسسه امريكايي سندپردازي[3] شد كه اكنون به‌نام "انجمن امريكايي علوم و فناوري اطلاعات"[4] خوانده مي‌شود (2: 642).
مآخذ: 1) سلطاني، پوري؛ راستين، فروردين. دانشنامه كتابداري و اطلاع‌رساني. ذيل "دبيزش"؛
مرضيه هدايت
[1]. Documentation Universalis
[2]. International Institute of Bibliography (IIB)
[3]. American Documentation Institute
[4]. American Society for Information Science and Technology
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی