كتابخانه ملي فرانسه سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران
كتابخانه ملي فرانسه. كتابخانه ملي فرانسه در امتداد سمت راست ساحل رودخانه سن در قلب پاريس در ميان سه بناي مهم بورس، باغهاي تويلري، و ساختمان اپرا جايگاه مهمي را به خود اختصاص داده است. اين كتابخانه كه وارث اريخي كهن است، قديميترين مؤسسه فرهنگي در فرانسه است كه با تنوع و كيفيت چشمگيرِ مجموعه خود، در زمره مهمترين كتابخانههاي جهان قرار دارد.
تاريخچه. كتابخانه ملي در بدو امر مجموعه شخصي پادشاهان فرانسه بود. شارل پنجم (حكومت 1364-1380م.) اديب و كتابدوست بزرگي بود كه مجموعهاي ارزشمند حاوي هزار نسخه خطي در قصر خويش ــ لوور كنوني ــ فراهم آورد. ژيل ماله، كتابدار او، اقدام به ايجاد يك نظام فهرستنويسي نمود كه امروزه نيز همچنان مورداستفاده قرار دارد. طي جنگهاي صد ساله، كتابخانه نتوانست در امان و مصون باقي بماند. لويي يازدهم(1383-1461م.) مجموعهاي را براي جانشين خود بر جاي گذاشت كه بهتدريج گسترش يافت. لشكركشيهاي چارلز هشتم و لويي دوازدهم به ايتاليا، منجر به مصادره مجموعههاي مهم خارجي گرديد.
فرانسواي اول (1515-1547) با اهداي دو اثر نفيس باعث پيشرفت كتابخانه شد. او نسخ خطي يوناني اهدايي خود را در قصرش واقع در فونتن بلو گردآوري نموده بود. او در "فرمان مون پوليه" (1537) قوانين امانت حق مؤلف را وضع نمود كه بر اساس آن ناشران و مسئولان چاپ موظف بودند از هر كتابي كه در فرانسه بهچاپ ميرسد، چند نسخه براي كتابخانه سلطنتي تهيه كنند. اين نسخهها در قصر سلطنتي در دره لوآ جاي داده ميشد. اين اقدام، كه ارتباط نزديكي با انديشه ايجاد كتابخانه ملي داشت، در مدتي طولاني مؤثر واقع شد ـ تا دهه 1645 فقط كتابخانه سطلنتي 1324 كتاب چاپي داشت.
كتابخانه سلطنتي فرانسه بهطور رسمي در اواخر دهه 1500 در پاريس و در منطقه لاتين زبان گشايش يافت. سپس در 1666 كولبر، صدراعظم لويي چهاردهم، آن را به خيابان ويوين در كنار رودخانه سن و نزديك محل كنوني آن انتقال داد و به نحو قابل توجهي در توسعه آن كوشيد (كتابهاي بهارث رسيده ماروله[1] در 1667 به تنهايي 123000 جلد را به مجموعه اضافه كرد) و در سازماندهي آن كوشيد (نيكولا كلمان ردهبندي جديدي از كتابهاي چاپي را ارائه داد).
قرن هجدهم يكي از دورههاي مهم در تاريخ كتابخانه ملي بهشمار ميرود، زيرا از 1720 استفاده آن براي عموم آزاد شد. در 1743 به جايگاه فعلي آن در قصر كاردينال مازارَن (صدراعظم دوران كودكي لويي چهاردهم) واقع در خيابان ريشليو منتقل شد و در آنجا به پنج بخش تقسيم گرديد: نسخ خطي؛ كتابهاي چاپي؛ مدالها؛ سكهها؛ و آثار برجسته اعم از آثار چاپي، شجرهنامهها، و عنوانها. كتابخانه با مديريت آبه بينيون به مركزي علمي ـ فرهنگي تبديل شد و محل تردد انديشمندان و نويسندگان معروف زمان، نظير ديدرو، روسو، و ولتر بود. گردآوري منابع خارجي در غنيتر كردن مجموعه سهم بسياري داشت. نخستين فهرست چاپي در 1739 تهيه شد.
در خلال انقلاب فرانسه، مجلس ملي اين كشور اقدام به از بين بردن دفتر كتابداران پادشاه، اصلاح قانون واسپاري، تغيير نام كتابخانه به "كتابخانه ملي" و واگذاري آن به يك آكادمي نمود. با اين تغييرات نه تنها كتابخانه آسيبي نديد، بلكه مجموعه آن رشد فوقالعادهاي يافت. بيش از 300000 كتاب و نسخه خطي كه از كتابخانههاي خصوصي روحانيون و سردمداران انقلاب مصادره شده بود به كتابخانه ملي افزوده شد. كتابخانه طي جنگهاي انقلابي و جنگهاي ناپلئون، منابع مهمي را از كشورهاي خارجي فراهم آورد.
در اوايل دهه 1800 بهدليل انباشتگي بيش از حد ساختمانها، كاركنان براي بهدست آوردن فضاي بيشتر، مجموعهها را به اطراف منتقل كردند. قسمتهايي از ساختمان بازسازي شد و سعي كتابداران بر فهرست كردن تعداد عظيمي از مواد گردآوري شده قرار گرفت. اما تا دهه 1850 كه يك مديرعامل اجرايي براي كتابخانه انتخاب شد تغيير قابل توجهي رخ نداد. ساختمان نيمه تمام تحتنظارت يك مهندس ساختمان بهنام هنري لابروست قرار گرفت كه در 1861 فروشگاههاي كتاب و تالار مطالعهاي بنا نهاده بود كه اكنون نيز مورداستفاده قرار ميگيرد. انتشار فهرست كتابهاي چاپي با كتابهاي تاريخ فرانسه آغاز شد. در اواخر قرن، لئوپولد دُليل فهرست نويسندگان را منتشر كرد ـ دويست و سي و يكمين جلد آن در 1981 منتشر شد.
در قرن بيستم با گسترش مجموعهها و ضميمه شدن مواد جديد گردآوري شده، ايجاد بخشهاي جديدي نظير موسيقي (1942) و هنرهاي نمايشي، آرشيو صدا، و مواد ديداري ـ شنيداري (1976) ضروري بود. گسترش ساختمان پاريس با تشكيل تالار بيضي شكل نشريات (گشايش 1936)، مدارك ويوين (1985)، و بازسازي بخشهايي جهت نقشهها، مواد چاپي، و سكهها صورت گرفت. كتابخانه ملي نيز با ارائه خدمات به مناطق اطراف پاريس (در ورساي) و چند استان (سابله و پرووينس) توسعه پيدا كرد.
سازماندهي. كتابخانه ملي، نهادي ملي با استقلال مالي و خدمات اجتماعي است كه از 1981 با نظارت وزارت فرهنگ انجام وظيفه ميكند. وظايف، سازماندهي، و نظام مالي آن در 22 مارس 1983 با صدور حكمي قطعيت يافت.
وظايف. وظيفه كتابخانه ملي جمعآوري، نگهداري، و انتقال ميراث ملي اطلاعات از طريق واسپاري قانوني و انتشار كتابشناسي ملي فرانسه است. ميراث ملي اطلاعات شامل كتاب، نشريات ادواري، مواد چاپي، عكس، نقشه و نمودار، سكه و مدال، قطعههاي موسيقي، نوارهاي صوتي، نوارهاي ويدئويي، و مواد چند رسانهاي ميشود. خريد، اهدا، ارث، يا مبادله اقلامي مانند نسخ خطي، عتيقهجات، و آلات و ابزار مربوط به هنرهاي نمايشي و آواز (مانند لباسهاي محلي و طراحي)، بر غناي مجموعه كتابخانه ميافزايد. كتابخانه همچنين داراي مجموعههايي از منابع مرجع خارجي در ادبيات و علوم اجتماعي و نيز مداركي در زمينه بخشهاي تخصصي است و در اين حوزهها پژوهشهايي نيز انجام ميدهد.
مديريت. رياست كتابخانه ملي برعهده مديركل است كه از سوي رئيس جمهور انتخاب ميشود. اداره كتابخانه تحتنظرشورايي متشكل از 15 عضو است كه به نمايندگي از كميتههاي دولتي و فرهنگي، اقتصادي، و علمي انجام وظيفه ميكنند. اعضاي شورا پيرامون موضوعات مربوط به اداره و تصويب بودجه كتابخانه با يكديگر مذاكره مينمايند. شوراي علمي كتابخانه با 23 عضو در زمينه طرحهاي پژوهشي كتابخانه همكاري ميكنند. يك مديرعامل تحتنظارت مديركل قرار دارد كه مديران بخشهاي خدمات دولتي و مالي با او همكاري دارند. علاوه براين، سه مدير بخشهاي غيردولتي بهعنوان مشاور امورنگهداري و اطلاعات فعاليت دارند. مدير پژوهش، بر بخشهاي شناسه كتابشناختي، پردازش، و كليه خدمات مربوط به مبادله و امانت بينالمللي نظارت دارد. امور مربوط به تكثير، نگهداري، و ترميم برعهده مدير فني؛ و امور كنترل واسپاري تجاري، برپايي نمايشگاهها، ارتباطات داخلي، روابط عمومي و انتشارات، از جمله "نگرشي بر كتابخانه ملي"، با مدير توسعه و اطلاعرساني است. كتابخانه داراي ده بخش حفاظت و اطلاعات است كه هر كدام تحتنظارت يك مدير قرار دارد.
تجهيزات و ساختمان. كتابخانه ملي برخي از غنيترين گنجينههاي مستند و هنري جهان را در اختيار داشته و در ساختمانها و پايگاههاي خود از آنها نگهداري ميكند. وسعت ساختمانهاي آن در پاريس و استانهاي ديگر به بيش از 125000 مترمربع بالغ ميشود كه تنها 77000 مترمربع آن در قلب پاريس واقع شده است.
بودجه. حدود 80 درصد بودجه كتابخانه جهت امور اجرايي، گردآوري، پژوهشهاي خاص، و تجهيزات و تداركات را وزارت فرهنگ تأمين ميكند. 20 درصد باقيمانده نيز از طريق فعاليتهاي كتابخانه از قبيل دريافت شهريه، فروش نشريات، تكثير، و فروش بليطهاي نمايشگاه فراهم ميآيد. حقوق كارمندان و بودجه طرحهاي مهم تخصصي از بودجه بالا مستثني بوده و توسط دولت و بودجه ملي تأمين ميشود. بودجه كتابخانه ملي در اوايل دهه 1990 نزديك به 160 ميليون فرانك فرانسه در سال بود كه حدود 20 ميليون فرانك آن به گردآوري مواد، 20 ميليون فرانك جهت نگهداري مواد، و 20 ميليون فرانك نيز به پردازش دادهها تعلق گرفت. حقوق كارمندان حدود 150 ميليون فرانك فرانسه در سال برآورد ميشود.
پرسنل. تعداد كاركنان ثابت شامل 1250 نفر است. كارمنداني كه در زمينه وظايف كتابخانه فعاليت دارند، تحت پوشش وزارت آموزش عالي؛ و كساني كه در زمينه اداري، حفاظت، و امور پشتيباني همكاري ميكنند، تحتپوشش وزارت فرهنگ قرار دارند. گردآوري، فهرستويسي، و نگاهداري مجموعه و دسترسپذير ساختن آنها از جمله وظايف كاركنان كتابخانه است. كاركنان كتابخانه به گروههاي پژوهش (230 نفر)، فني (230 نفر)، و انباردار (36 نفر) تقسيم ميشوند.
مجموعهها. مجموعه كتابخانه ملي به ده بخش اطلاعرساني و نگاهداري تقسيم ميشود كه عبارتند از:
1. كتابهاي چاپي. اين بخش داراي 110 كيلومترمربع قفسه و حدود 13 ميليون جلد كتاب، انتشارات رسمي، و نشريات ادواري تا قبل از 1959 است. نظام طبقهبندي آن برگرفته از نظامي است كه "نيكولا كلمان" در اواخر قرن 18 آن را بنا نهاد. در قلب اين بخش مجموعه كتابهاي ناياب به ميزان 150000 اثر قرار گرفته است كه نزديك به 12000 جلد آن از جمله كتابهاي بسيار قديمي است.
2. نشريات ادواري. اين بخش كه از 1945 ايجاد شده است، نشريات روزانه و نشريات ادواري منتشره بعد از 1959 را در قفسههايي به وسعت 53 كيلومترمربع نگهداري ميكند. ساليانه 40500 عنوان نشريه به اين بخش وارد ميشود كه 32000 عنوان آن در فرانسه و تحتپوشش واسپاري قانوني به چاپ ميرسد. تعداد 8500 عنوان پيايند ديگر مربوط به بيش از 125 كشور و به بيش از 100 زبان خارجي است.
3. نسخ خطي. اين بخش شامل دو قسمت شرقي و غربي است و آثار آن بر اساس زبان مرتب شده است. در قسمت غربي 51000 نسخه فرانسوي، 21800 نسخه لاتين، و 5000 نسخه يوناني قرار دارد. همچنين نسخ مذّهب دوره كارولين و قرون وسطي، در مجموعه استثنايي نسخ خطي ادبي نويسندگان كلاسيك و معاصر فرانسه طبقهبندي شدهاند. در قسمت شرقي 30000 نسخه خطي (7200 نسخه عربي، 4300 چيني، و 3100 تبتي) و 160000 حكاكي روي چوب وجود دارد.
4. مواد چاپي و عكسها. اين بخش، گراورهاي اماني حقتأليف را از قرن هجدهم، و عكسها را از قرن نوزدهم گردآوري كرده است. همچنين گردآورنده مجموعههاي تخصصي بزرگي است كه بيانگر 15 ميليون قطعه متنوع (شامل نقاشي، كارت پستال، و پوستر) بوده و از تعداد چشمگيري گراور برخوردار است.
5. نقشهها و نمودارها. اين بخش كه در 1828 توسط جغرافيداني بهنام "ژومار" بهوجود آمده است حاوي بيش از 650000 نقشه و 10000 اطلس است. قدمت گردآوري مجموعه كره زمين و آسمان به قرن شانزدهم برميگردد.
6. سكهها، مدالها، و آثار عتيقه. در اين بخش بيش از 350000 سكه گردآوري شده كه بر اساس محدوده جغرافيايي و عصر باستاني طبقهبندي شده است. در موزه آن مجموعه چشمگيري از يافتههاي قديمي بهنمايش گذاشته شده است كه قدمت آن به دورههاي باستاني برميگردد. كوزههاي يوناني اين موزه بسيار قابل توجه است.
7. موسيقي. در اين بخش كتابها، نشريات ادواري، قطعات موسيقي، و تصنيفهاي دستنوشت برخي آهنگسازان، نظير "دون جيوواني"[2] اثر موزارت، قرار دارد. موزه كتابخانه / اپرا از 1935 به كتابخانه ملي ملحق شده است.
8. آرشيوهاي صدا و مواد ديداري ـ شنيداري. اين بخش اكثر مجموعه خود را از 1938 از طريق امانت حق تأليف نوار صدا فراهم آورده است. از 1975 نوارهاي ويدئويي نيز به آن افزوده شده است. اين بخش حاوي بيش از يك ميليون نوار صدا، 20000 نوار ويدئويي، و 10000 آثار چندرسانهاي است.
9. هنرهاي نمايشي. شروع كار اين بخش به 1920 برميگردد، هنگامي كه مجموعهداري بهنام "اگوست روندل" مجموعه خود را وقف كتابخانه نمود. مجموعه متنوع و گسترده اين بخش با بيش از سه ميليون اثر حاوي كتابها، نشريات ادواري، عكسها، لباسهاي محلي، و نمونههاي طراحي صحنه با قرار گرفتن در كتابخانه آرسنال، ارائهدهنده هنرهاي نمايشي معاصر و طراحي صحنه است. اين بخش در آوينيون شعبهاي بهنام "خانه ژان ويلار" دارد كه متصدي برگزاري جشنواره سالانه تئاتر است.
10. كتابخانه آرسنال. كتابخانه آرسنال واقع در نزديكي قصر باسيل، از 1935 بهعنوان بخشي از كتابخانه ملي قرار گرفته است. مجموعه قديمي و گسترده آنكه حاوي تاريخ ادبيات است شامل 150000 نسخه خطي، 100000 مواد چاپي، و 1000000 كتاب است.
رشد و گسترش مجموعه. وظيفه بخشهاي مواد گردآوري شده، اعم از فرانسوي و خارجي، مراقبت از مجموعه و تهيه كتابشناسي آثار چاپي است كه از طريق سپرده قانوني و يا خريد، اهدا يا مبادله بهدست آمده است؛ اگرچه اين وظيفه تمامي بخشهاي كتابخانه نيز هست. ناشران بر اساس قانون، موظف به ثبت كليه مواد چاپي (اعم از كتاب، گراور، نقشه، جزوه، نشريات ادواري، پوستر، و نظاير آن، آثار موسيقي، عكس و فيلم، و ضبط صدا) هستند. ناشران براي هر كتاب و نشريه چهار نسخه، و چاپخانهها دو نسخه بايد ارائه دهند. مجموعه كتابخانه ملي در 1990 از طريق سپرده قانوني داراي تقريبآ 42000 كتاب و جزوه، بيش از 1570000 نشريه ادواري، بيش از 2100 نقشه، حدود 17250 عكس، 273 مدال، و بيش از 1500 تصنيف موسيقي گرديد. علاوه براين، موارد خريداري شده براي كتابخانه ملي بالغ بر 30000 كتاب، بيش از 45000 ريزبرگه، و بيش از 12000 سند رسمي ميشد. اكثر اين مدارك از اروپا و امريكاي شمالي، و موضوع آن پيرامون علوم انساني و اجتماعي بود. كتابخانه نزديك به 6800 مورد مبادله نيز داشته است.
موارد سپرده قانوني در كتابخانه ملي فرانسه فهرست شدهاند. تمامي مداركي كه از 1970 گردآوري شدهاند بر روي لوحهاي فشرده ضبط شدهاند. كتابها و نشرياتي كه از طريق مبادله يا خريد فراهم آمدهاند در پايگاه اطلاعاتي اپال[3] كتابخانه ملي، كه در 1991 داراي بيش از 1300000 استناد كتابشناختي بوده است، فهرست شدهاند.
انتظار ميرود كه با پيشرفت مستمر رايانهاي شدن فهرستهاي برگهاي و چاپي، اين رقم به 7000000 بالغ شود. بخشهاي تخصصي، در پايگاه اطلاعاتي اپال كتابخانه ملي سهم قابل توجهي دارند.
حفاظت و نگهداري. كتابخانه ملي از 1980 در مورد اجراي طرح حفاظت و نگهداري مجموعه خود اقدام نمود. بر اساس اين طرح، كتابخانه داراي يك ميليون مدرك قابل بررسي است. در اين راستا دو مركز حفاظت، يكي در "سابله" جهت كتابها و ديگري در پروينس جهت نشريات ادواري عهدهدار اجراي عمليات اسيدزدايي كاغذ، تعمير و تحكيم جلد كتاب، و تكثير عكس هستند. بيش از 15000 كتاب بر روي ريزبرگه و 1600 روزنامه بر روي ريزفيلم در دسترس قرار دارد. اين طرح در كليه بخشها به مورد اجرا گذاشته شده است. برخي از طرحهاي حفاظت در آزمايشگاه مركزي حفاظت يا آزمايشگاههاي موجود در بخشهاي مختلف اجرا ميشود. ساير طرحها به متخصصان غيروابسته حفاظت محول شده است.
اطلاعرساني. تنوع وظايف كتابخانه ملي و گستره مجموعهها بيانگر ملتي متنوع است. دستيابي آنان به تالار مطالعه (بيش از 42400 برگه ورود در 1990 به ثبت رسيده است) از جمله ويژگيهاي آن است. متقاضيان كتاب براي دستيابي به مجموعههايي كه در ساير كتابخانههاي پاريس وجود ندارد، بايد اثبات نمايند كه داراي پژوهشي تخصصي يا مطالعاتي در زمينه كارشناسي هستند. اما دستيابي خوانندگان به ساير منابع بستگي كمتري به وضعيت تخصصي آنان داشته و بيشتر بر ماهيت نيازهاي مطالعاتي آنان و توانايي كتابخانه در فراهم آوردن مواد مناسب براي آنها متمركز است. تعداد زيادي از مراجعان از دانشگاه پاريس (70 درصد) و ميزان قابل توجهي نيز از افراد خارجي (26 درصد) هستند. از مشخصههاي خدمات پايگاه اطلاعرساني، برخورداري هر بخش از حداقل يك تالار مرجع است. كتابخانه ملي پذيراي حدود 400000 مراجعهكننده است كه به تعداد 1300000 مدرك دسترسي دارند. بيش از نيمي از اين مراجعان از بخش كتابهاي چاپي استفاده ميكنند.
بخش خدمات اماني كتابخانه ملي در 1990 جوابگوي نزديك به 48000 درخواست بوده است كه يك سوم اين تعداد از خارج كشور بوده است. امر تكثير مواد نيز روبه افزايش است. در اوايل دهه 1990 هر ساله نزديك به 2000000 تكثير انجام پذيرفته است. بخش خدمات عكس نيز ساليانه بيش از 1200000 عكس جديد داشته است.
پژوهش و گسترش. عمق و محتواي مجموعه كتابخانه نشانگر اهميت كتابخانه ملي در ارائه مستمر پژوهش بوده است. برنامههاي موجود در آن به پژوهش موضوعي، فهرست مجموعههاي تخصصي، و مطالعات فني و حرفهاي ميانجامد. كتابخانه اكثر برنامههاي پژوهشي خود را با همكاري نهادهاي ديگر نظير "مركز پژوهش علمي ملي" به اجرا ميگذارد.
كتابخانه ملي با پريايي نمايشگاههاي متعدد، تنوع مجموعههاي خود را براي عده كثيري از مراجعان به نمايش ميگذارد. در 1990، تعداد 22 نمايشگاه پذيراي 170000 بازديدكننده در خيابان "ريشليو" بود. كتابخانه ملي براي آگاهي عده كثير بازديدكنندگان از فعاليتهاي پژوهشي خود، فهرستهاي نمايشگاهها را منتشر ميكند.
آينده. اكثر بخشهاي كتابخانه با به حد نهايت رسيدن فضاي انباري خود، با تصميمات عمدهاي مبتني بر چگونگي استمرار رشد و توسعه خود با اين فضاي موجود و خدمت به مراجعان مواجه شدهاند. در 1987، امانوئل لو روئا لادوري[4] و مديركل كتابخانه، ايجاد كتابخانه ملي ديگري با نام كتابخانه "بيس"[5] (مجدد) را پيشنهاد كرد. در 14 جولاي 1988، "فرانسوا ميتران" رئيسجمهور وقت فرانسه در روز مراسم مخصوص خود، اجراي طرحهايي براي كتابخانه ملي جديد بهنام كتابخانه فرانسه را به مردم نويد داد. دولت نيز گزارشي ارائه داد مبني بر تبيين اهداف مهم طرح و پيشنهاد جايگاه جديد واقع در طول رودخانه سن در منطقه سيزدهم در جنوب شرقي پاريس، كه طراح آن مهندس دومينيك است.
اجراي اين طرح مستلزم انتقال گروهي از مجموعههاي موجود در بخشهاي كتابهاي چاپي، نشريات ادواري، و آرشيو صدا به ساختمان جديد است. سال 1994 براي اين انتقال درنظر گرفته شد. در كتابخانه فرانسه چهار بخش براي مواد چاپي درنظر گرفته شد كه عبارتند از: بخش فلسفه، تاريخ، علومانساني، و علوم اجتماعي؛ بخش علوم سياسي، قانون و اقتصاد؛ بخش علوم و فناوري؛ و بخش هنر و ادبيات. در اين مكان جديد بخشي براي آثار كمياب و ارزشمند درنظر گرفته شد كه حدود 400000 مورد را در خود جاي داده است و تالاري نيز به پژوهش كتابشناختي اختصاص دارد.
كتابخانه ملي در ابتداي 1990 اقداماتي براي اين انتقال به عمل آورد كه از ميان آنها ميتوان به تبديل فهرستگان خود بهصورت ماشينخوان اشاره كرد. در اين طرح چهار ساله، كه نخستين بار از 1947 همه مجموعه را دربرميگرفت، ايجاد فهرست رايانهاي همه مواد مورد انتقال و دسترسي مراجعان به ارجاعهاي كتابشناختي كل مجموعه چه در محل و چه از راه دور درنظر گرفته شده است. علاوه بر اين، كتابخانه ملي وظيفه حفاظت از مدارك آسيبپذير و تكثير دهها هزار مدرك بر روي ريزبرگه و ريزفيلم را برعهده گرفته است و در نهايت، بخشي از بودجه مجموعهسازي براي كتابخانه فرانسه به كتابخانه ملي واگذار شد تا بيدرنگ براي ايجاد مجموعههاي خارجي و نظام قفسه باز براي محل جديد اقدام شود.
پس از آنكه مجموعههاي مواد چاپي و مواد ديداري ـ شنيداري انتقال يافت، "كتابخانه ملي"، كه به "كتابخانه ملي هنر" تغيير نام يافته بود، مجددآ در خيابان ريشليو سازماندهي شد تا مجموعههايي با تاريخ و هنر مشترك، نظير مجموعههاي كتابخانه هنر و مجموعههاي ژاك دوسه باستانشناس، را در خود جاي دهد.
برونو بلاسل[6] (WELIS)
[7]برگردان به انگليسي: ميركا دلا كاوا
ترجمه به فارسي: مريم امين سعادت
[2]. Don Giovanni
[3]. OPALE
[4]. Emmanuel Le Roy Ladurie
[5]. Bis
[6]. Bruno blasselle
[7]. Mirka Della Cava