كتابخانه‌هاي انگلستان سازمان اسنادو کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران
انگلستان، كتابخانه‌هاي. كشور انگلستان داراي حكومت مشروطه سلطنتي است و از جزيره بريتانياي كبير (اِنگلند، اِسكاتلند، و ويلز)، ايرلند شمالي، و چند جزيره ديگر تشكيل شده است. جمعيت آن (طبق آمار سال 2000) بالغ بر 58500000 نفر و مساحت آن 244100 كيلومترمربع است. پايتخت انگلستان شهر لندن، و زبان رسمي مردم آن انگليسي است.
تاريخچه. خاستگاه قديمي‌ترين كتابخانه‌هاي بريتانيا را مي‌توان در هزار سال قبل جست‌وجو كرد. در آن دوران، مجموعه‌هايي متعلق به كليساها وجود داشت كه برخي از آنها هنوز نيز برجاي مانده‌اند. بعد از مجموعه‌هاي كليساها، قديمي‌ترين كتابخانه‌ها متعلق به دانشكده‌هاي دانشگاه‌هاي آكسفورد، كمبريج، و سَنت اندروز است. از سال 1753 تا 1973 (يعني بيش از دويست‌سال) كتابخانه موزه بريتانيا*، به‌عنوان كتابخانه ملي عمل مي‌كرد. در حقيقت، اگرچه قانون واسپاريِ رايگانِ مواد در انگلستان به سال 1666 باز مي‌گردد، در واقع، پس از اتحاد انگليس با اسكاتلند در سال 1707 بود كه قانون حق مؤلف سال 1709 تصويب شد و براي نخستين بار در سراسر بريتانياي كبير گسترش يافت. اين قانون ناشران را ملزم مي‌كرد كه 9 نسخه از هر اثر منتشر شده را به مراكزي خاص شامل كتابخانه سلطنتي، دو كتابخانه دانشگاهي در انگليس، چهار كتابخانه دانشگاهي در اسكاتلند، كتابخانه دانشكده سايون[1] ، و كتابخانه وكلا[2] در اِدينبورگ ارسال كنند.
در قرن هفدهم، كتابخانه‌هاي معدودي به روي عموم مردم باز بود كه از ميان آنها مي‌توان به كتابخانه چِتام در منچستر و كتابخانه اسقف اعظم تِنيسون[3] در وِست مينستر[4] اشاره كرد. با اين همه، ظهور كتابخانه‌هاي عمومي، به آن معنايي كه ما امروزه در نظر داريم، در سال 1850 با تصويب قانوني درباره كتابخانه‌هاي عمومي توسط مجلس تحقق يافت. از دهه 1930 تاكنون، در سراسر بريتانيا خدمات كتابخانه‌هاي عمومي گسترش بسيار پيدا كرد و كتابخانه‌هاي مؤسسات، دانشگاه‌ها، دانشكده‌ها، مدارس، و بيمارستان‌ها نيز به‌طور پيوسته توسعه يافت. از سال 1877، انجمن كتابداران انگليس* آثار مهم و ماندگاري بر فرايند پيشرفت كتابداري گذاشته است. در اين ميان، آموزش تمام وقت كتابداري در بريتانيا در سال 1919 آغاز گرديد.
كتابخانه ملي بريتانيا*. تا سال 1973، كتابخانه موزه بريتانيا به منزله كتابخانه ملي عمل مي‌كرد. پيشينه تأسيس اين كتابخانه به سال 1753، يعني زماني برمي‌گردد كه سرهانس اسلون[5] مجموعه منحصر به فرد خود، شامل كتاب‌ها و نسخه‌هاي خطي را براي مردم انگليس به ارث گذاشت. در سال 1969، گزارش كميته دينتون[6] بر ضرورت بهينه‌سازي و تجهيز كتابخانه موزه بريتانيا و ديگر مجموعه‌هاي مرتبط تأكيد كرد و پس از آن، انجمن كتابداران دولت را براي تحقق گزارش كميته دينتون ترغيب كرد، تا آنكه در سال 1972، مجلس لايحه تأسيس كتابخانه بريتانيا را به‌تصويب رساند، و بدين ترتيب، در دوم ژوئيه سال 1973 تأسيس كتابخانه بريتانيا تحقق يافت. كتابخانه بريتانيا، در واقع، از كتابخانه موزه بريتانيا، كتابخانه ملي اماني علوم و فن‌آوري[7] ، كتابخانه مرجع علوم، كتابخانه اداره ثبت اختراعات، و كتابشناسي ملي بريتانيا* تشكيل شده بود. سازمان كتابشناسي ملي بريتانيا در سال 1950 تأسيس شد و موزه بريتانيا و انجمن كتابداران نهادهايي بودند كه از آن پشتيباني مي‌كردند.
از جمله فعاليت‌هاي سازمان‌يافته كتابخانه بريتانيا در اوايل دهه 1990 طرح متمركز كردن فعاليت‌هاي عملياتي خود بود كه قبلاً در سراسر شهر لندن پراكنده شده بود. مهندسان ساختمان جديد كتابخانه بريتانيا فرايند احداث اين بنا را در دو مرحله پيش‌بيني كردند. مرحله نخست، طرح احداث ساختمان كتابخانه بريتانيا تا سال 1993 و در زميني به مساحت بيش از 80 هزار كيلومتر مربع بود. در اين مرحله، فضايي به گنجايش 579 نفر براي تالار مطالعه و به ترتيب مساحتي معادل 7/12 و 292 كيلومترمربع براي قفسه‌هاي باز و مخزن بسته كتابخانه در نظر گرفته شد؛ مرحله نهايي اتمام ساختمان كتابخانه بريتانيا، تا سال 1996 زمان‌بندي گرديد و زميني به مساحت 35000 كيلومترمربع به‌منظور افزايش فضاي تالار مطالعه براي 627 نفر و نيز افزودن 5/10 كيلومترمربع به فضاي قفسه‌هاي باز و 23 كيلومتربع براي مخزن بسته كتابخانه درنظر گرفته شد. با وجود احداث ساختمان جديد، خدمات تحويل مدرك در مركز تحويل مدركِ كتابخانه بريتانيا[8] در يوركشاير در دويست مايلي شمال لندن باقي مانده است.
ديگر كتابخانه‌هاي ملي. علاوه بر كتابخانه بريتانيا، دو كتابخانه ملي ديگر در انگليس فعاليت دارند كه عبارتند از: كتابخانه ملي اسكاتلند* متعلق به قرن هفدهم، و كتابخانه ملي ويلز*.
الف. كتابخانه ملي اسكاتلند. اين كتابخانه در سال 1682 تحت عنوان كتابخانه وكلا بنيان نهاده شد. اعضاي هيأت علمي كانون وكلا، مجموعه‌هاي خود را در سال 1925 به مردم اهدا كردند و مجلس، آنها را در قالب كتابخانه ملي در دسترس همگان قرار داد. از سال 1709 تاكنون، اين كتابخانه مسئول قانون واسپاري رايگان مواد است و مجموعه‌هاي منحصر به فردي را از كتاب‌ها و نسخه‌هاي خطي اسكاتلند دربر دارد. اين كتابخانه در اِدينبورگ مستقر است و داراي تالار مطالعه بسيار زيبا و اتاق‌هاي نمايش باشكوهي است. سالانه بيش از 100000 اثر چاپي به اين كتابخانه وارد مي‌شود و هيأت امناي كتابخانه فعاليت‌هاي آن را هدايت مي‌كند.
ب. كتابخانه ملي ويلز. كار احداث اين كتابخانه در سال 1911 آغاز شد و تا سال 1955 به‌طول انجاميد. اين كتابخانه داراي سه بخش است: نسخه‌هاي خطي؛ كتاب‌هاي چاپي؛ كليشه‌ها، طرح‌ها، و نقشه‌ها. كتابخانه ملي ويلز از طرح رده‌بندي كتابخانه كنگره امريكا پيروي مي‌كند و از سال 1911 مشمول قانون واسپاري رايگان مواد شده است. اين كتابخانه بيش از 2 ميليون كتاب چاپي و مجموعه‌هاي بزرگي از ديگر مواد دربر دارد و مركز اصلي نظام كتابداري منطقه‌اي ويلز به‌شمار مي‌آيد.
كتابخانه‌هاي دانشگاهي. انگليس از جمله كشورهايي است كه كتابخانه‌هاي دانشگاهي مجهزي دارد و در رأس آنها مي‌توان به دانشگاه‌هاي آكسفورد و كمبريج اشاره كرد. دانشگاه آكسفورد از كتابخانه بودليان* براي ارائه خدمات به مراجعه‌كنندگان استفاده مي‌كند كه در واقع در قرن چهاردهم بنيان نهاده شد و در سال 1598 توسط سِرتوماس بودلي[9] مجدداً سازماندهي گرديد. ساختمان كتابخانه بودليان در سال 1946 گسترش يافت و هم‌اكنون داراي بيش از 2 ميليون جلد كتاب و مواد ديگر است. نظير كتابخانه دانشگاه كمبريج، كتابخانه بودليان از زمان تصويب قانون حق مؤلف در انگليس، مشمول قانون واسپاري رايگان مواد است. كتابخانه دانشگاه كمبريج نيز داراي مجموعه بزرگي نظير كتابخانه بودليان است و پيشينه تأسيس آن به قرن چهاردهم باز مي‌گردد. ساختمان جديد و برجسته دانشگاه كمبريج در سال 1934 گشايش يافت.
كتابخانه‌هاي دانشگاه لندن در مراتب بعدي اهميت قرار دارند. علاوه بر كتابخانه دانشگاه مركزي لندن[10] ، 44 كتابخانه ديگر نيز در اين گروه قرار دارد كه در مجموع داراي بيش از 6 ميليون جلد كتاب و فضايي براي 10000 خواننده است. مهم‌ترين نهاد نظارت كننده بر فعاليت‌هاي كتابخانه‌هاي دانشگاه لندن، كميته هماهنگي منابع كتابخانه دانشگاه است.
كتابخانه‌هاي دانشكده‌ها و سازمان‌ها نيز ارزش و اعتبار خاصي را به مجموعه كتابخانه دانشگاه‌هاي انگليس بخشيده‌اند كه از ميان آنها مي‌توان به برخي كتابخانه‌هاي دانشكده‌هاي دانشگاه آكسفورد، كمبريج، لندن، دورهام[11] ، سَنت اندروز، بلفاست، و كولرين اشاره كرد. قديمي‌ترين كتابخانه دانشكده‌اي در انگليس كه هنوز نيز وجود دارد، متعلق به دانشكده مِرتون دانشگاه آكسفورد است كه در سال 1964 احداث شد.
بسياري از كتابخانه‌هاي سازماني نيز در دانشگاه لندن وجود دارد. در انگليس مي‌توان تعداد نسبتاً زيادي از كتابخانه‌هاي برون دانشگاهي، و نيز وابسته به دانشكده‌هاي علوم تربيتي را مشاهده كرد. علاوه بر اين، در سراسر بريتانيا 30 دانشگاه فني و حرفه‌اي وجود دارد كه هريك از آنها كتابخانه ويژه خود را دارد؛ نظير دانشگاه بريتانيا و مجمع كتابداران كتابخانه ملي كه كنفرانس دائمي كتابخانه‌هاي ملي و دانشگاهي را تشكيل داده‌اند. كتابداران دانشگاه‌هاي فني و حرفه‌اي نيز انجمني با نام شوراي كتابداران فني و حرفه‌اي تأسيس كرده‌اند. انجمن كتابداران انگليس نيز نقش فعالي را در توليد و اصلاح حداقل استانداردهاي مورد نياز براي كتابخانه‌هاي دانشكده‌اي و انواع ديگر كتابخانه‌هاي دانشگاهي ايفا كرده است.
كتابخانه‌هاي عمومي. در سال 1850، مجلس انگليس قانون تأسيس نخستين كتابخانه عمومي را تصويب كرد كه در واقع قانوني ضعيف، موقت، سهل‌انگارانه، و نه چندان الزام‌آور به‌شمار مي‌رفت. اين قانون تقريباً كليه مسئوليت‌ها را برعهده مراجع و مسئولان محلي شهرها مي‌گذاشت. اگرچه در سال 1888 شوراي شهرستان‌ها پديد آمد، تا سال 1919 اجازه اداره خدمات كتابخانه‌هاي عمومي را نداشت. وظيفه ايجاد كتابخانه‌هاي عمومي در سال 1964 به شوراي شهرها و شهرستان‌ها تحميل شد؛ اما در آن زمان پوشش شهرستان‌ها هنوز كامل نشده بود.
بعد از سال 1850، ابتدا توسعه كتابخانه‌هاي عمومي روندي كند داشت، اما از دهه 1880 شتاب فزاينده‌اي به‌خود گرفت كه دليل آن را مي‌توان در كمك‌هاي مالي اندرو كارنگي[12] و نفوذ فزاينده متخصصان انجمن كتابداران انگليس جست‌وجو كرد. در واقع، زمان شكوفايي كتابخانه‌هاي عمومي بريتانيا از دهه 1930 آغاز شد. در آن زمان، محدوديت‌هاي مالي كاهش يافت، كتابخانه‌هاي شهرستان‌ها احداث گرديد، و شبكه‌هاي همكاري كتابخانه‌اي مبتني بر كتابخانه ملي مركزي و نظام‌هاي كتابخانه‌اي منطقه‌اي به‌صورتي كارآمد با يكديگر در حال برقراري ارتباط بودند. اندكي پيش از آغاز جنگ جهاني دوم، تعداد زيادي از استفاده‌كنندگان به‌سبب خدمات كارآمدتر و ـ در بسياري از موارد ـ جديدتر كه در كتابخانه‌ها ارائه مي‌گرديد، جذب كتابخانه‌هاي عمومي انگليس شدند. بهبود وضعيت شغلي و پرداخت حقوق نيز شرايط استخدامي بهتري را براي كاركنان كتابخانه‌هاي عمومي پديد آورد.
در خلال جنگ جهاني دوم، با وجود كاهش تعداد كاركنان كتابخانه‌ها و بمباران دشمن، كتابخانه‌هاي عمومي انگليس بيشتر از زمان‌هاي ديگر مورد استفاده قرار گرفت و نقش آنها به‌عنوان ارائه‌دهندگان اطلاعات و آثار مرجع به‌طور گسترده‌اي مورد توجه واقع گرديد. پس از پايان جنگ، جامعه تخصصي كتابداري بر اساس شرايط و يافته‌هاي نوين بنيان نهاده شد. با فراهم‌شدن شرايط لازم، خدمات موجود گسترش يافت و امكانات جديدي نظير تهيه مواد ديداري و شنيداري و ارائه خدمات به معلولان در دسترس قرار گرفت.
تا اواسط دهه 1960، توسعه كتابخانه‌هاي عمومي در انگليس به‌سبب فعاليت مراجع صلاحيت‌دار محلي آن زمان تقريباً متوقف بود. از اين‌رو، تفاوت‌هاي بسياري در اندازه منابع مالي قابل دسترس و همچنين نابرابري‌هاي غيرقابل قبول در ارائه خدمات در كتابخانه‌هاي عمومي انگليس ديده مي‌شد.
در اين ميان، تصويب قوانين جديد ـ قانون دولت لندن در سال 1963، قانون كتابخانه‌هاي عموي و موزه‌ها در سال 1964، و قانون دولت محلي در سال 1973، همراه با مجزا شدن قوه قانونگذاري اسكاتلند و ايرلند شمالي ـ تعداد مراجع محلي را از 600 مورد در 1942، به 162 مورد (با جزاير چَنِل و مَن، 172) كاهش داد.
اگرچه هنوز چنين نابرابري‌هايي در ارائه خدمات كتابخانه‌هاي عمومي انگليس ديده مي‌شود، نسبت به گذشته بسيار جزئي هستند. در اين ميان، مراجع قانوني بزرگ‌تري از طريق ادغام و تركيب با مراجع قديمي پديد آمد كه از لحاظ مالي خودكفا بودند و توانايي پيش‌بيني و تأمين مستمر نيازها را براي انجام مسئوليت‌ها و خدمات كتابخانه‌هاي عمومي، كه به‌طور روزافزوني در حال رشد و گسترش بود، نيز داشتند. در اوايل دهه 1980، كمبود بودجه، به‌ويژه در بخش صنعت، پديدار گشت و يك‌بار ديگر در اواخر دهه 1980 نابرابري‌ها در ارائه خدمات كتابخانه‌اي نمايان گرديد. با اين همه، بسياري از كتابخانه‌هاي عمومي از سال 1958 به بعد رشد و توسعه خود را از طريق احداث ساختمان‌هاي جديد و به‌كارگيري نظام‌هاي خودكار براي يكپارچگي كار سفارش مواد، فهرستنويسي، و امانت ادامه دادند.
اصل خدمات رايگان. استفاده‌كنندگان از كتابخانه‌هاي عمومي نيز به‌سرعت از امكانات ارائه شده استفاده كردند. خدمات كتابخانه‌هاي عمومي انگليس همواره، براي امانت كتاب و خدمات مشاوره‌اي مرجع، رايگان بوده است. با اين همه، با تصويب قانون سال 1964 راه گريزي براي دريافت وجه بابت امانت عكس‌ها و نوارهاي صوتي براي كتابخانه‌ها پديد آمد كه هم اكنون نيز تعداد قابل توجهي از كتابخانه‌ها به آن عمل مي‌كنند.
قانون امانت براي عموم[13] . از سال 1951، پيشنهاد حق امانت مواد براي عموم در انگليس مورد بحث و بررسي قرار گرفت. انجمن كتابداران انگليس تأكيد داشت كه مؤلفان مي‌بايست به شيوه‌اي مناسب از لحاظ آثار خود تأمين شوند؛ با اين حال، با برخي طرح‌هاي قبلي كه كارهاي زيادي را بردوش كاركنان كتابخانه‌ها مي‌گذاشت، و مي‌توانست آثار منفي و تأسف‌باري را بر بودجه فراهم‌آوري كتاب وارد سازد، مخالفت كرد. پس از بررسي‌هاي همه جانبه دولت، مجلس قانون حق امانت مواد براي عموم را در سال 1982 تصويب كرد. همچنين، نخستين پرداخت به مؤلفان در سال 1984 تحقق يافت.
هنگامي كه اين قانون تهيه گرديد، بخش‌ها و پيشنهادهاي انجمن كتابداران انگليس نيز مورد توجه واقع شد. نمونه‌گيري از تعداد اندكي از كتابخانه‌ها در نقاط مختلف انگليس صورت گرفت و اعتبار مالي براي پرداخت به مؤلفان و نيز طرح اداري از محل دولت مركزي تأمين شد و در اين زمينه مسئولان كتابخانه‌هاي محلي نقشي نداشتند. دهه نخستِ اجراي قانونِ حق امانت براي عموم، شك و ترديد بسياري از كتابداران را درباره اينكه اين قانون دستاورد اندكي را براي جامعه عظيم مؤلفان دربر دارد به همراه داشت. قانون فوق در واقع تنها به درآمد نويسندگان كتاب‌هاي پرفروش ـ كه اغلب شرايط مالي خوبي هم داشتند ـ مي‌افزود؛ به‌طوري كه در سال‌هاي 1990-1991 كمتر از صد نويسنده توانستند به بيشترين پرداخت يعني 6000 پوند دست يابند؛ و حال آنكه به بيش از 11600 نويسنده كمتر از 100 پوند پرداخت گرديد.
امانت و خدمات ويژه. كتابخانه‌هاي عمومي انگليس از جمله كتابخانه‌هايي هستند كه به‌طور گسترده مورد استفاده قرار مي‌گيرند؛ به‌طوري كه ميزان امانت كتاب در يك‌سال بيش از 650 ميليون جلد برآورد شده است كه سرانه 12 كتاب براي هر نفر را نشان مي‌دهد. در گزارش‌هاي حق امانت براي عموم در اوايل دهه 1990، ميزان امانت مواد 568 ميليون مورد ذكر شده كه نمايانگر سرانه 10 كتاب براي هر نفر است. علاوه بر تهيه بخش‌هاي ويژه‌اي براي امانت مواد به بزرگسالان و كودكان، اغلب كتابخانه‌ها مواد ديداري و شنيداري را، با دريافت وجه، امانت مي‌دهند. كار مرجع و اطلاع‌رساني عموماً به‌صورت مناسبي توسعه يافته است و خدمات ويژه‌اي براي خانه‌دارها، مهاجران، اقليت‌ها، كندخوانان، و ديگر گروه‌هاي خاص در كتابخانه‌ها پيش‌بيني شده است. بعضي از كتابخانه‌هاي عمومي اين كشور، نوع ديگري از كتابخانه‌ها (نظير كتابخانه‌هاي مدارس، بيمارستان‌ها، و زندان‌ها) را در مناطق خود اداره مي‌كنند.
كار سازماندهي كتابخانه‌هاي آموزشگاهي، توسط مراجع صلاحيت‌دار آموزشي؛ كتابخانه‌هاي بيمارستاني توسط هيأت‌هاي منطقه‌اي بيمارستان يا تلاش‌هاي داوطلبانه؛ و كتابخانه‌هاي زندان‌ها توسط وزارت كشور[14] انجام مي‌شود. با اين همه، كتابخانه‌هاي آموزشگاهي، بيمارستاني، و زندان‌ها در انگليس هنوز به ساماندهي منطقي‌تري نياز دارند.
كتابخانه‌هاي عمومي بزرگ در انگليس، خصوصاً آنهايي كه در شهرهاي بزرگ واقع شده‌اند، بيشتر به كتابخانه‌هاي تحقيقاتي شباهت دارند. بسياري از آنها مجموعه‌هاي منحصر به فرد مهمي دارند كه مجموعه شكسپير در كتابخانه‌هاي شهر بيرمنگام، كتابخانه بين‌المللي كتابخانه‌هاي شهر ليورپول، كتابخانه تجاري كتابخانه‌هاي شهر لندن، و كتابخانه مركزي موسيقي كتابخانه‌هاي شهر وِست مينستر از آن جمله‌اند.
اغلب كتابخانه‌هاي عمومي انگليس به ارائه خدمات كتابخانه‌اي به كودكان و نوجوانان توجه و تأكيد دارند. كتابخانه‌هاي اقماري و سيّار، عموماً در دسترس هستند، زيرا خانواده‌هاي كمي در انگليس بيشتر از يك مايل از مراكز خدمات كتابخانه‌اي فاصله دارند. روش‌هاي رايانه‌اي براي فهرستنويسي و امانت در بيشتر كتابخانه‌هاي عمومي مورد استفاده قرار مي‌گيرد و برنامه‌هاي روابط عمومي ـ شفاهي، تصويري، و چاپي - با وجود محدوديت‌هاي مالي و نيروي انساني در حال توسعه است.
كتابخانه‌هاي تخصصي و صنعتي. بيشتر كتابخانه‌هاي تخصصي و صنعتي انگليس بعد از دهه 1920 توسعه يافته‌اند. در حقيقت، در خلال جنگ جهاني اول براي نخستين بار ضرورت كتابخانه براي پاسخگويي به نيازهاي اطلاعاتي فني، صنعتي، تجاري، و آماري احساس شد. افزايش پيوسته چنين كتابخانه‌هايي در فاصله جنگ جهاني اول و دوم تحقق يافت.
اين كتابخانه‌ها توسط بخش‌هاي دولتي، سازمان‌هاي صنعتي، تجاري و حرفه‌اي، انجمن‌هاي تحقيقاتي، و ديگر نهادها اداره مي‌شد. در سال 1924، براي كمك و مساعدت به توسعه كتابخانه‌هاي تخصصي و صنعتي، انجمن كتابخانه‌هاي تخصصي و مراكز اطلاع‌رساني (اسليب) *تأسيس شد. كمي بعد، انجمن كتابداران انگليس، بخش كتابخانه‌هاي مرجع، تخصصي، و اطلاع‌رساني؛ و نيز گروه صنعتي؛ گروه كتابخانه‌هاي دولتي؛ گروه كتابخانه‌هاي پزشكي، بهداشت، و بهزيستي را تشكيل داد.
آغاز جنگ جهاني دوم نياز فزاينده‌اي را براي تأسيس تعداد بيشتري كتابخانه تخصصي و صنعتي در انگليس پديد آورد و در همين راستا جنبش ديگري در سال 1948، هنگامي كه انجمن سلطنتي مسئول برگزاري همايش اطلاع‌رساني علمي بود، به راه افتاد. >راهنماي كتابداري تخصصي اسليب<[15] ، كه در چندين ويرايش منتشر شده، پيشرفت‌هاي حاصل شده در اين زمينه را به‌خوبي نمايان كرده است.
برخي از بزرگ‌ترين و مهم‌ترين كتابخانه‌هاي تخصصي متعلق به دولت است كه از ميان آنها مي‌توان به وزارت بازرگاني و صنعت و وزارت آموزش و علوم اشاره كرد. كتابخانه‌هاي مهم، مجموعه‌هاي بسياري متعلق به بي.بي.سي و كتابخانه‌هاي هيأت ملي ذغال سنگ و انرژي اتمي انگليس را دربر دارند. از ميان مهم‌ترين كتابخانه‌هاي صنعتي و تجاري مي‌توان به آنهايي كه متعلق به شركت مِتال باكس، آي.سي.آي. و آزمايشگاه‌هاي تحقيقاتي ولكام هستند اشاره كرد.
كتابخانه‌هاي حرفه‌اي بسياري نيز در انگليس وجود دارد كه مهم‌ترين آنها را مي‌توان كتابخانه انجمن پزشكي انگليس و كتابخانه انجمن سلطنتي معماران انگليس دانست. همچنين، مجموعه‌هاي بزرگ مهمي متعلق به بخش‌هاي خصوصي و باشگاه‌ها وجود دارد؛ نظير كتابخانه‌هاي انجمن جانورشناسي لندن، اِم.سي.سي. (باشگاه كريكت ماري لِبون) در لندن. اين كتابخانه‌ها همواره براي محققان، و حتي آنهايي كه عضو انجمن يا باشگاه نيستند قابل دسترس است.
حرفه كتابداري. در خلال سال‌هاي متمادي، تنها يك سازمان در مسير توسعه كتابخانه‌هاي انگليس و حرفه كتابداري تلاش داشت. انجمن كتابداران انگليس در سال 1877، يعني تنها يك‌سال پس از تشكيل انجمن كتابداران امريكا، تأسيس شد. اسليب نيز به‌عنوان انجمني براي كتابخانه‌هاي تخصصي و دفاتر اطلاع‌رساني پايه‌ريزي شد و پس از چندي نام آن به انجمن مديريت اطلاعات[16] تغيير يافت. تقريباً بيش از 2000 نهاد و انجمن در 70 كشور مختلف جهان عضو اسليب هستند.
نهادها و سازمان‌هاي بسياري وجود دارد كه به‌نحوي در توسعه جنبه‌هاي مختلف كتابخانه بريتانيا و علم اطلاع‌رساني نقش داشته‌اند كه از ميان آنها مي‌توان به كنفرانس دائمي كتابخانه‌هاي ملي و دانشگاهي، شوراي كتابداران فني و حرفه‌اي، و نيز انجمن مدارس كتابداري و اطلاع‌رساني انگليس اشاره كرد.
آموزش حرفه‌اي. در 90 سال نخست تأسيس انجمن كتابداران، اين انجمن تنها سازمان در سراسر انگليس بود كه به آموزش علم كتابداري توجه اساسي نشان داد و از اولين سال‌هاي آغاز فعاليت خود، دوره‌هاي آموزشي و واحدهاي درسي براي كتابداران طراحي كرد و هنوز نيز به فعاليت خود در اين راستا ادامه مي‌دهد. اين انجمن همچنين در ايجاد و توسعه مدارس كتابداري و اطلاع‌رساني، كه تعداد آنها در اوايل دهه 1990 به 16 واحد مي‌رسيد، نقش مهمي ايفا كرد.
اگرچه نقش نظارتي انجمن كتابداران انگليس به‌عنوان نهادي آموزشي به‌تدريج كم رنگ شد و در سال 1985 به كلي ناپديد گشت، با اين همه هنوز وظيفه مهمي را در امر آموزش و تربيت مستمر متخصصان به‌صورت حرفه‌اي برعهده دارد. اين انجمن با طراحي دوره‌هاي آموزشي كوتاه مدت در زمينه آخرين پيشرفت‌هاي علوم كتابداري و اطلاع‌رساني و همچنين برقراري ارتباط مستمر با مديران مدارس كتابداري، به فرايند آموزش در حوزه كتابداري و اطلاع‌رساني ياري مي‌رساند.
قديمي‌ترين مدرسه كتابداري در انگليس متعلق به كالج دانشگاهي لندن است كه در سال 1919 احداث شد. تا سال 1946، مدرسه كتابداري ديگري وجود نداشت. از 16 مدرسه كتابداري، 7 مدرسه به دانشگاه‌ها، 7 مدرسه به مراكز فني و حرفه‌اي، و 2 مدرسه به دانشكده‌ها يا نهادهاي فني يا آموزش عالي وابسته‌اند. كليه اين مدارس، واحدهاي درسي را براي دوره‌هاي كارشناسي يا بالاتر در زمينه كتابداري، اطلاع‌رساني، سندپردازي، و آرشيو ارائه مي‌دهند و اغلب آنها واحدهاي خاصي براي دانشجويان خارجي پيش‌بيني كرده‌اند. بعضي از اين مدارس، همايش‌هاي بين‌المللي برپا مي‌كنند و مجموعه مقالاتي را نيز منتشر مي‌سازند. بسياري از استادان مدارس كتابداري انگليس داراي تجارب و سوابق بين‌المللي به‌عنوان مشاوران خارجي سازمان‌هايي نظير يونسكو، شوراي بريتانيا، و ديگر نهادها هستند و از سوي آنها حمايت مي‌شوند.
كتابداري بين‌المللي. كشور انگليس تأثير بسزايي بر حرفه كتابداري در سراسر جهان گذاشته است و كتابداران اين كشور سنتاً نقش مهمي در توسعه ايفلا داشته‌اند. شوراي بريتانيا و نيز انجمن كتابداران انگليس به جنبش‌هاي كتابداري در كشورهاي مشترك‌المنافع ياري مي‌رساندند و به موفقيت‌هاي قابل توجهي در غنا، هند، جامائيكا، كنيا، سنگاپور، و سري‌لانكا دست يافتند. اين انجمن كمك‌هاي با ارزشي نيز در تأسيس انجمن كتابداران كشورهاي مشترك‌المنافع* در سال 1972 ارائه داد. به همين منظور، مقدار قابل توجهي پول به بسياري از كشورهاي در حال توسعه، اداره توسعه برون‌مرزي، و نيز شوراي بريتانيا داده شده است و بسياري از كتابداران انگليس به‌عنوان مشاوران كتابداري يونسكو، شوراي بريتانيا، و ديگر سازمان‌ها در كشورهايي نظير موريس، سيشل، سودان، تانزانيا، و امارات متحده عربي فعاليت كرده‌اند.
برخي ديگر از متخصصان اين حرفه، از طريق بخش خدمات داوطلبانه برون‌مرزي كه در واقع مشابه سپاه صلح امريكا عمل مي‌كند، به چنين كشورهايي ارائه خدمت كرده‌اند.
انتشارات. انتشار نشريات كتابداري در انگليس از دهه 1880 رونق گرفت. كمي پس از تأسيس انجمن كتابداران انگليس، اين انجمن از طريق نشريه‌اي تحت عنوان >يادداشت‌هاي ماه<[17] با اعضاي خود ارتباط برقرار مي‌كرد. اين نشريه از سال 1880 تا 1884 به‌چاپ رسيد و پس از آن تا سال 1888 تحت نام >گاهشمار كتابخانه<[18] منتشر شد. از سال 1889 تا 1898 نيز ماهنامه >كتابخانه<[19] به‌عنوان نشريه رسمي انجمن كتابداران انگليس منتشر شد كه مدير مسئول و سردبير آن مك آليستر بود.
سرانجام در سال 1899، نشريه >نامه انجمن كتابداران<[20] به‌عنوان مجله رسمي انجمن كتابداران انگليس انتشار يافت و هنوز نيز منتشر مي‌شود. نخستين سردبير اين نشريه هِنري گاپي بود و پس از وي كتابداران برجسته‌اي نظير آراندل ايسديل[21] ، اِي.جِي. والفورد، دبليو.بي.استيونسون، جِي.دي.ري‌نالدز، و اِدوارد دادلي سردبير اين نشريه بودند. از سال 1976، اين نشريه توسط گروهي تمام‌وقت از وزنامه‌نگاران حرفه‌اي منتشر مي‌شد. در سال 1969، انجمن كتابداران انگليس >مجله كتابداري<[22] را منتشر كرد. اين مجله از سال 1990 به‌صورت فصلنامه توسط انتشارات "بوكرسار" تحت نام >مجله كتابداري و اطلاع‌رساني<[23] انتشار مي‌يابد.
مجلات مستقل ديگري نيز در زمينه كتابداري در انگليس وجود دارد كه از ميان آنها مي‌توان به >جهان كتابداري<[24] كه توسط جيمز داف براون در سال 1898 منتشر مي‌شد اشاره كرد. اين نشريه در زمان خود به‌صورت ماهنامه انتشار مي‌يافت و پس آنكه در سال 1971 امتياز آن توسط انتشارات كِلايو بينگلي[25] خريداري شد، نام آن به >دنياي نوين كتابداري<[26] تغيير يافت. پس از داف براون، شخصيت‌هايي همچون جِي.دي.اِستوارت، دبليو.سي.بِرويك سه يرز، كِي.سي.هِريسون، و اِدوارد دادلي سردبير اين نشريه بودند. در اكتبر سال 1983، اين مجله هزارمين شماره خود را منتشر كرد.
يكي ديگر از مجلات مستقل كتابداري انگليس >كتابدار و جهان كتاب<[27] بود كه ابتدا به‌صورت ماهانه به‌همت آلكس.جي.فيليپ منتشر شد و كار انتشار آن تا دهه 1960 تداوم يافت. پس از آلكس فيليپ، شركت انتشاراتي جيمز كِلارك اَند كمپاني، مسئوليت انتشار اين نشريه را برعهده گرفت. در سال 1927، نشريه مستقل ديگري تحت عنوان >نقد و بررسي كتابداري<[28] به سردبيري كتابدار اسكاتلندي آر.دي.مك لئود[29] در شهر گلاسكو منتشر گرديد. اين نشريه درابتدا به‌صورت ماهنامه براي كتابخانه‌ها و ديگر علاقه‌مندان ارسال مي‌شد و در طول حيات خود، گرايش ويژه‌اي به سمت پرداختن به موضوع تاريخچه كتابداري داشته است. بخش عمده‌اي از اين نشريه به نقد و بررسي كتاب‌هاي عمومي و تخصصي اختصاص دارد و گاهي در آن مقالات مفصلي درباره تاريخچه كتابداري و سرگذشتنامه‌ها به‌چشم مي‌خورد. اين نشريه زير نظر گروهي از كتابداران و هيأتي از مشاوران منتشر مي‌گردد.
كي.سي.هاريسون[30] (WELIS)
ترجمه كيوان كوشا
[1]. Sion College Library
[2]. Advocates' Library
[3]. Archbishop Tenison's Library
[4]. Westminster
[5]. Sir Hans Sloane
[6]. Dainton Committee
[7]. National Lending Library for Science and Technology
[8]. British Library Document Supply Center (BLDSC)
[9]. Sir Thomas Bodley
[10]. Central University of London Library
[11]. Durham
[12]. Andrew Carnegie
[13]. Public Lending Right
[14]. Home Office
[15]. Aslib's Handbook of Special Librarianship
[16]. Association for Information Management
[17]. Monthly Notes
[18]. Library Chronicle
[19]. Library
[20]. Library Association Record
[21]. Arundell Esdaile
[22]. Journal of Librarianship
[23]. Journal of Librarianship and Information Science
[24]. Library World
[25]. Clive Bingley
[26]. New Library World
[27]. Librarian and Book World
[28]. Library Review
[29]. R.D. Macleod
[30]. K.C. Harrison
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی