کتابخانه های آلمان سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران
جمهوري دموكراتيك آلمان (1949-)1990تاريخچه. تا سال 1945 آلمان كتابخانه‌هاي دانشگاهي بزرگ و فعالي داشت، اما تعداد كتابخانه‌هاي عمومي آن بسيار اندك بود و برنامه‌ريزي‌هاي محدود و نارسايي‌هايي در اداره امور كتابخانه‌ها به‌چشم مي‌خورد. در نتيجه، بيشتر شهرها، روستاها، و بخش‌هاي كشور فاقد كتابخانه بودند. علاوه بر اين كمبودها، تعدادي از اين كتابخانه‌ها در طي جنگ نابود شدند يا به‌شدت آسيب ديدند. پس از تشكيل جمهوري دموكراتيك آلمان توسعه امور مملكت طي برنامه‌اي چندمرحله‌اي، صورت پذيرفت. از سال 1949 تا 1957 شبكه گسترده كتابخانه‌اي بين شهري، جوامع روستايي، شركت‌هاي بزرگ، دانشگاه‌ها و دانشكده‌ها، و مؤسسات آموزشي تحقيقاتي ايجاد شد. مرحله بعدي شامل دستيابي به كيفيت برتر در همه حوزه‌هاي كتابداري و امور مربوط به كتابخانه بود. مهم‌ترين مرحله، تشكيل انجمن كتابداران جمهوري دموكراتيك آلمان[1] در سال 1964 بود كه سبب بازگشايي انواع كتابخانه‌ها شد.
در سال 1968، شوراي وزيران >آيين‌نامه كتابخانه‌هاي جمهوري دموكراتيك آلمان<[2] را منتشر كرد كه نخستين لايحه نظام كتابخانه‌هاي آلمان دموكراتيك به‌شمار مي‌رفت و دربرگيرنده وظايف اساسي كتابخانه‌هاي كشور بود. اين آيين‌نامه، خلاصه‌اي از اصول و نيازهاي ضروري براي توسعه انواع گوناگون كتابخانه‌ها را نيز دربر داشت.
تا نيمه دهه 1980، جلسات مذاكرات عمومي تدوين يازده قانون اجرايي را در اولويت قرار داد. نظام يكپارچه كتابخانه‌اي به‌همراه نظام‌هاي اطلاع‌رساني و سندپردازي سبب به‌وجود آمدن انواع گوناگون كتابخانه‌ها شد كه عبارت بودند از: كتابخانه‌هاي ايالتي؛ كتابخانه‌هاي عمومي ايالتي و غيرايالتي؛ كتابخانه‌هاي دانشگاهي، دانشكده‌اي، و تحقيقاتي؛ كتابخانه‌هاي شركت‌ها (كتابخانه‌هاي تخصصي و حرفه‌اي)؛ و كتابخانه‌هاي تخصصي جهت تحقيقات، امور اداري، و ساير فعاليت‌ها. كتابخانه‌هاي جمهوري دمكراتيك آلمان اهداف بسياري را دنبال مي‌كردند كه عبارت بودند از: كمك به توسعه علمي و حرفه‌اي كشور؛ تأثير در افزايش توليد بيشتر؛ كمك به پژوهش در تمام حوزه‌ها و اجراي سريع يافته‌هاي حاصل از تحقيق؛ كمك به غناي فكري و فرهنگي؛ و ارتقاي سطح سواد شهروندان.
تا اواسط دهه 1980 تعداد 32000 كتابخانه از انواع و اندازه‌هاي گوناگون با حدود 110 ميليون جلد كتاب، براي استفاده خوانندگان، بنا شد. بيش از يك سوم شهروندان جزو استفاده‌كنندگان دائم كتابخانه به شمار مي‌آمدند. امانت كتاب از كتابخانه، استفاده از تالار مطالعه، و استفاده از خدمات هر كتابخانه، حق هر شهروند محسوب مي‌شد. هيچ مبلغي براي امانت گرفتن كتاب و ديگر مواد كتابخانه‌اي، استفاده از تالار مطالعه، يا ضبط نوار از استفاده‌كننده دريافت نمي‌شد. فقط مبلغ ناچيزي براي برخي خدمات چون تهيه فتوكپي و اطلاعات كتابشناختي اخذ مي‌گرديد.
شيوه اداره كتابخانه. مسئوليت نهايي ارائه خدمات برعهده سازمان‌هايي بود كه در مراكز ايالت‌ها قرار داشتند. هيأت وزيران اساس روش‌ها را بنا مي‌نهاد و وزارت فرهنگ هماهنگ‌كننده نظام‌ها بود. اين وزارتخانه داراي شوراي نمايندگي كتابداري با نمايندگاني از تخصص‌هاي گوناگون و كتابخانه‌هاي مختلف بود كه انجمن كتابداري نيز بخشي از همين شورا بود. همچنين وزارت فرهنگ كه مسئول تحقق قوانين كلي و جزئي كتابداري بود، امانت بين كتابخانه‌ها را برقرار مي‌كرد، و وزارت آموزش عالي نيز مسئول كتابخانه‌هاي دانشگاهي بود.
سازمان‌هاي مركزي مسئول ايجاد نظام‌هاي كتابخانه‌اي در نقاط مهم عبارت بودند از: مؤسسات مركزي روش‌شناسي علمي كه شامل مؤسسه مركزي كتابداري[3] بود و نشريات پايه را منتشر مي‌كرد؛ مركز روش‌شناسي براي كتابخانه‌هاي علمي و مراكز اسناد و مدارك[4] وزارت آموزش عالي حرفه‌اي، كه هماهنگ‌كننده امور كتابخانه‌هاي تخصصي بود؛ و كتابخانه مركزي انجمن اصناف[5] .
كتابخانه‌هاي ملي. در جمهوري دموكراتيك آلمان دو كتابخانه بزرگ (كتابخانه ايالتي آلمان در برلين و كتابخانه آلمان در لايپزيگ) وظايف كتابخانه ملي را انجام مي‌دادند.
كتابخانه ايالتي آلمان[6] . تاريخ تأسيس اين كتابخانه به سال 1661 باز مي‌گردد و به‌عنوان كتابخانه مركزي دانشگاه‌هاي آلمان دموكراتيك به‌شمار مي‌آمد و مجموعه آن حاوي تمام آثار آلماني تا سال 1913 بود. تا اواخر دهه 1980، تعداد عناوين مجموعه اين كتابخانه به 6550000 مي‌رسيد كه شامل آثار باارزش آلماني از قرون گذشته بود. كتابخانه ايالتي آلمان بزرگ‌ترين مجموعه ادبيات و آثار غيرآلماني را نيز دارا بود. همچنين اين كتابخانه گردآورنده نسخ خطي، صفحه‌هاي موسيقي، نقشه‌ها، تصاوير اشخاص، و ديگر منابع غيرچاپي بود. مجموعه اين كتابخانه، از طريق سفارش، تكثير، و انجام مبادلات گسترده با كتابخانه‌ها و مؤسسات هشتادوپنج كشور، افزايش مي‌يافت. علاوه بر اينها، كتابخانه واسپاري انتشارات سازمان ملل نيز به‌شمار مي‌آمد. كتابخانه ايالتي شامل بخش‌هايي براي موسيقي، بخش آسيا، افريقا، نقشه‌ها، كتاب‌هاي چاپي اوليه، و بخش كتاب‌هاي كودكان و نوجوانان بود. همچنين بخش نسخ خطي، آرشيو آثار ادبي، و بخش كتاب‌هاي چاپي باارزش و كمياب نيز قمست‌هايي از اين كتابخانه بود. آرشيو تئودور فونتانه[7] در پتسدام نيز بخشي از اين كتابخانه به‌شمار مي‌آمد. كتابخانه ايالتي آلمان مسئول انجام خدمات متمركز از قبيل امانت بين كتابخانه‌اي، فهرستنويسي مشترك، و تهيه نسخ خطي و كتاب‌هاي چاپي اوليه براي كتابخانه‌هاي ديگر بود. به‌علاوه، اين كتابخانه همكاري نزديكي با كتابخانه‌هاي ديگر جهت انجام امور مختلف به‌ويژه در فراهم‌آوري و سفارش مواد داشت. >فهرستگان كتاب‌هاي چاپي اوليه< كه فهرستي از كتاب‌هاي شناخته‌شده چاپي اوليه در تمام دنياست، توسط كتابخانه ايالتي آلمان منتشر شد.
كتابخانه آلمان. اين كتابخانه در سال 1912 توسط انجمن صنفي كتابداري آلمان[8] در شهر لايپزيگ تأسيس شد. كتابخانه آلمان از سال 1913 به گردآوري انتشارات آلمان پرداخت و پس از سال 1945 نيز آن را ادامه داد. اين انتشارات شامل آثار منتشره در جمهوري دموكراتيك آلمان، جمهوري فدرال آلمان، و برلين غربي بود. همچنين نوشته‌هاي زبان آلماني را كه در كشورهاي ديگر دنيا منتشر مي‌شد گردآوري مي‌كرد. علاوه بر كتاب‌ها و نشريات؛ پايان‌نامه‌هاي دانشگاهي، صفحات موسيقي، آثار هنري، نوشته‌هاي چاپي قديمي، اسناد، شرح كامل اختراعات، و ديگر مواد گردآوري‌شده توسط كتابخانه آلمان بود. از سال 1976، اين كتابخانه به تهيه صفحات توليد شده در آلمان فدرال پرداخت. «موزه كتاب‌ها و نوشته‌ها»[9] قسمتي از اين كتابخانه بود. مجموعه اين كتابخانه شامل 7500000 عنوان كتاب بود. از آنجايي كه اين كتابخانه مركز اطلاعات كتابشناختي آثار آلماني‌زبان به‌شمار مي‌رفت، اقدام به انتشار >كتابشناسي ملي آلمان<، كتابشناسي‌هاي مقدماتي موسيقي، و كتابشناسي آثار ترجمه به‌همراه ديگر كتابشناسي‌ها كرد.
كتابخانه‌هاي دانشگاهي. تعداد نه كتابخانه دانشگاهي از قديمي‌ترين كتابخانه‌ها در جمهوري دموكراتيك آلمان بود كه مجموعه بزرگي از كتاب‌هاي باارزش و قديمي را به‌همراه آثار علمي جديد در خود جاي مي‌داد. اين كتابخانه‌ها عبارت بودند از: كتابخانه دانشگاه هامبولت در برلين (تأسيس ،1831 با 4500000 جلد كتاب)؛ كتابخانه دانشگاهي و ايالتي ساشن ـ آنهالت دانشگاه مارتين لوتر[10] در شهر هاله- وتين برگ (تأسيس سال 1696، با 3900000با جلد كتاب)؛ كتابخانه دانشگاه كارل ماركس در لايپزيگ (تأسيس سال 1543، با 3500000 جلد كتاب)؛ كتابخانه دانشگاه فردريش شيلر در ژينا (تأسيس سال 1858، با 2800000 جلد كتاب)؛ كتابخانه دانشگاه ارنست موريس آرنت در گرايفس واله (تأسيس سال 1604، با 2400000 جلد كتاب)؛ كتابخانه دانشگاه ويلهلم پيك در روستوك (تأسيس سال 1569، با 000,000,2 جلد كتاب)؛ كتابخانه دانشگاه فني[11] در درسدن (تأسيس: سال 1828، با 1600000 جلد كتاب)؛ كتابخانه دانشگاه فني (كارل‌ماركس سابق) در شمنيتز[12] (تأسيس سال 1836، با 700000 جلد كتاب)؛ و كتابخانه دانشگاه فني شهر ماگدبورگ (تأسيس سال 1953، با 600000 جلد كتاب).
هريك از اين كتابخانه‌ها به‌طور جداگانه خدمات ارائه اطلاعات و اسناد و مدارك را انجام مي‌دادند. ساختار كتابخانه‌هاي دانشگاهي از يك كتابخانه مركزي و تعدادي كتابخانه اقماري در دانشكده‌ها و بخش‌هاي ديگر پژوهشي در دانشگاه تشكيل مي‌شد.
كتابخانه‌هاي دانشكده‌اي و فني. بيش از 60 كتابخانه دانشكده‌اي و فني در جمهوري دموكراتيك وجود داشت كه مهم‌ترين آنها عبارت بودند از: كتابخانه دانشكده فني در شهر لئوناـ مرسبورگ (با 000,180 جلد كتاب)؛ دانشكده معدن در فرايبرگ (با 000,482 جلد كتاب)؛ دانشكده راه و ترابري در درسدن (با 000,330 جلد كتاب)؛ كتابخانه دانشكده اقتصاد در برلين (با 000,232 جلد كتاب)؛ كتابخانه دانشكده معماري و مهندسي راه و ساختمان در وايمار (با 000,204 جلد كتاب) و كتابخانه دانشكده تربيت بدني در لايپزيگ ( با 000,100 جلد كتاب). اين كتابخانه‌ها بسيار شبيه كتابخانه‌هاي دانشگاهي عمل مي‌كردند. علاوه بر اين، حدود 240 دانشكده فني و تخصصي نيازهاي اطلاعاتي خويش را توسط اين كتابخانه‌ها مرتفع مي‌ساختند.
كتابخانه‌هاي مجامع علمي. كتابخانه‌هاي شش فرهنگستان جمهوري دموكراتيك آلمان، فرهنگستان آموزش و پرورش؛ مجمع علمي فرهنگستان معماري؛ فرهنگستان كشاورزي؛ فرهنگستان هنر؛ فرهنگستان آموزش طب پيشرفته؛ و فرهنگستان علوم گردآورنده مهم‌ترين آثار علمي بودند. در اين ميان، كتابخانه فرهنگستان علوم مهم‌ترين اين كتابخانه‌ها به‌شمار مي‌رفت.
كتابخانه منطقه‌اي ساكسون، در درسدن، كه مستقيماً زير نظر وزارت آموزش عالي و حرفه‌اي قرار داشت، به‌عنوان كتابخانه‌اي جامع و علمي عمل مي‌كرد و مركزي تخصصي محسوب مي‌شد. اين كتابخانه >فهرستگان منطقه‌اي كتابخانه‌هاي شهرهاي درسدن، شمنيتز، و كوتبوس< را منتشر مي‌كرد. كتابخانه منطقه‌اي ساكسون با نام "كتابخانه سلطنتي ساكسون"[13] در سال 1556 تأسيس شد و داراي مجموعه‌هاي نفيسي شامل كتاب‌هاي اوليه چاپي بود.
كتابخانه‌هاي تخصصي. همه كليساها، اداره‌هاي مركزي ايالات، و مؤسسات داراي كتابخانه‌هاي تخصصي بودند. پراهميت‌ترين آنها كتابخانه مجلس[14] ، كتابخانه مركزي هيأت وزيران[15] ، كتابخانه دادگاه عالي جمهوري دموكراتيك آلمان، كتابخانه دفتر ثبت اختراعات و اكتشافات[16] ، و كتابخانه مركزي وزارت راه و ترابري[17] بود.
سازمان‌هاي اجتماعي. احزاب، سازمان‌هاي اجتماعي، و ديگر انجمن‌ها نيز داراي كتابخانه‌هاي تخصصي بودند. موزه‌هاي جمهوري دموكراتيك آلمان نيز كه تعداد آنها به 600 مي‌رسيد داراي كتابخانه‌هاي تخصصي بودند و بعضي از آنها مانند آرشيوهاي قديمي و كتابخانه‌هاي انجمن‌هاي علمي از اهميت فراواني برخوردار بودند.
شبكه‌ها. در دهه 1980 شبكه‌هاي همكاري ميان كتابخانه‌هاي فني، رشد خود را در موضوع و اندازه مجموعه آغاز كرد. موضوعات اين كتابخانه‌ها شامل: مهندسي صنايع، معدن، متالورژي، صنايع شيمي، كشاورزي، آموزش و پرورش، و پزشكي بود. بيش از چهارصد كتابخانه پزشكي در بيمارستان‌هاي ايالتي، مراكز تحقيقات پزشكي، و مركز آموزش پزشكي با يكديگر و به‌همراه مركز اطلاعات پزشكي، شبكه تخصصي پزشكي را تشكيل مي‌دادند. اين شبكه توسط مؤسسه اطلاعات علوم پزشكي[18] اداره مي‌شد و دو پايگاه جغرافيايي براي مراقبت‌هاي پزشكي و موضوعي براي تحقيقات پزشكي سازماندهي شده بود.
كتابخانه‌هاي عمومي. در نظام كتابخانه ملي جمهوري دمكراتيك آلمان كتابخانه‌هاي عمومي ايالتي از كتابخانه‌هاي بنيادين به‌شمار مي‌آمدند. وظايف و اهداف اين كتابخانه‌ها در جهت ارائه خدمات به همه مردم و در سرتاسر كشور بود. اصل معمول چنان بود كه اين كتابخانه‌ها بايد خدمات اطلاعاتي و فرهنگي را به‌منظور تأمين نياز شهروندان ارائه دهند. رسالت كتابخانه‌هاي عمومي بيدارسازي؛ تشويق؛ و تأمين نيازهاي بزرگسالان، نوجوانان، و كودكان با هدف آموزشي؛ و نيز ايجاد خلاقيت و دادن اطلاعات فني و حرفه‌اي و ارائه خدمات كتابخانه‌اي به آنان بود. مجموعه‌هاي اين كتابخانه‌ها بسيار عام بود و از طريق امانت بين كتابخانه‌اي با ساير كتابخانه‌ها مبادله مي‌شد. قانون كلي در مورد اين كتابخانه‌ها چنان بود كه در جوامع با بيش از سه‌هزار نفر جمعيت، كتابخانه توسط كارمندان تمام‌وقت اداره مي‌شد و در گروه‌هاي كوچك‌تر، كاركنان به‌صورت نيمه‌وقت انجام وظيفه مي‌كردند. كتابخانه‌هاي عمومي در شبكه‌هاي محلي در سه گروه: كتابخانه‌هاي اصلي، كتابخانه‌هاي اقماري، و مراكز امانت كتاب تقسيم مي‌شد.
براي هر 190 روستا يك شبكه وجود داشت. كتابخانه‌هاي شهري و روستايي در مراكز بخش‌ها به‌عنوان مراكز مشاوره عمل مي‌كردند و شامل مجموعه‌هاي اصلي شبكه‌ها بودند. كتابخانه‌هاي مركزي روستايي با مجموعه‌هايي جامع و كاركنان تمام‌وقت، به‌عنوان مركز منابع، خدماتي را به تعدادي از كتابخانه‌هاي كوچك‌تر با كاركنان نيمه‌وقت ارائه مي‌دادند. نظام كتابخانه‌اي موجود در برلين شرقي در هر نُه شهرستان داراي يك كتابخانه مركزي بود؛ و كتابخانه شهري برلين شرقي به‌عنوان مركز منابع و مركز مشاوره روش‌شناسي براي اين كتابخانه‌ها عمل مي‌كرد.
تا اواخر دهه 1980، جمهوري دموكراتيك آلمان در حدود 000,14 كتابخانه عمومي داشت. كتابخانه‌هاي تمام‌وقت شامل 1000 كتابخانه اصلي، 700 كتابخانه اقماري، و 5000 ايستگاه اماني بود. تعداد 6000 كتابخانه محلي و 1000 ايستگاه اماني نيز به‌صورت نيمه‌وقت كار مي‌كردند.
خدمات كتابخانه‌اي به كودكان و نوجوانان. حدود دو سوم كودكان و نوجوانان كمتر از هجده سال به كتابخانه‌هاي عمومي مراجعه مي‌كردند. براي گروه‌هاي سني شش تا چهارده سال، مجموعه‌اي ويژه شامل منابع چاپي و مواد ديداري و شنيداري در نظر گرفته شده بود. مجموعه‌ها نيز در كتابخانه‌هاي اقماري و كتابخانه‌هاي مستقل، مطابق با نياز اين گروه و پايه دري آنان سازماندهي شده بود. كودكان و نوجوانان مي‌توانستند كتاب‌ها را به امانت بگيرند يا در كتابخانه از آنها استفاده كنند، و مجاز به استفاده از نوار و كاست در محل كتابخانه نيز بودند. بازديدهاي جمعي جهت يادگيري استفاده از كتابخانه براي گروه‌ها و كلاس‌هاي مختلف نيز برپا شده بود.
موافقت‌نامه سال 1975 ميان وزارت فرهنگ و وزارت آموزش و پرورش جمهوري دموكراتيك آلمان وظيفه ارائه خدمات به كودكان و نوجوانان را به كتابخانه‌هاي عمومي محوّل كرد. برطبق اين موافقت‌نامه، مدارس فني عمومي تا كلاس دهم كتابخانه‌اي از خود نداشتند و فقط مجموعه‌هاي كمكي منابع درسي را نگهداري مي‌كردند. با اين همه، شعبه‌هايي از كتابخانه‌هاي عمومي در مدارس برپا شده بود.
براي جوانان بيش از چهارده سال، در قسمتي از كتابخانه‌هاي بزرگسالان، مجموعه خاصي وجود داشت. علاوه بر اين، آنان مي‌توانستند از منابع موجود در بخش بزرگسالان نيز استفاده كنند.
كتابخانه‌هاي اتحاديه‌هاي صنفي. اين كتابخانه‌ها در تمام سازمان‌ها، از قبيل شركت‌هاي اقتصادي، مؤسسات ايالتي، دفاتر اداري؛ فرهنگسراها، و مراكز تفريحي برپا شده بود و وظايفي نظير كتابخانه‌هاي عمومي داشتند. اما وظيفه اصلي آنها تسهيل دستيابي كاركنان شركت‌ها، اتحاديه‌هاي صنفي، و گروه‌هاي شغلي مختلف به اطلاعات بود. وظايف اساسي و قوانين كلي براي انجام فعاليت‌هاي اين كتابخانه توسط "فدراسيون اتحاديه‌هاي صنفي آلمان آزاد" (اف.دي.جي.بي.)[19] وضع مي‌گرديد. كتابخانه‌هاي شركت‌هايي با بيش از 1000 كارمند، داراي كتابداران تمام‌وقت بودند و كمتر از اين تعداد را كتابداران نيمه‌وقت اداره مي‌كردند. تا اواخر دهه 1980 از حدود 4000 كتابخانه صنفي، 3000 كتابخانه داراي كارمند تمام‌وقت بود. شبكه سراسري كتابخانه‌اي براي كتابخانه‌هاي اتحاديه‌هاي صنفي وجود نداشت، اما با كتابخانه‌هاي نواحي همجوار خود همكاري داشتند.
حرفه كتابداري. در جمهوري دموكراتيك آلمان، كارمندان كتابخانه‌ها در سه گروه طبقه‌بندي مي‌شدند: كارمندان آموزش ديده كتابداري، كارشناسان ارشد كتابداري، و كتابداران دانشگاهي. كارمندان، دوره‌هاي دوساله آموزش نظري و عملي را در كتابخانه‌ها يا مدارس حرفه‌اي طي مي‌كردند. كارشناسان ارشد نيز، سه سال آموزش تمام‌وقت يا چهارونيم سال آموزش نيمه‌وقت را در دانشكده‌هاي كتابداري مي‌گذراندند و متخصصان كتابداري بايد، دروس كتابداري را به‌همراه رشته‌اي ديگر در دوره‌اي پنج‌ساله يا كتابداري را در طي چهارسال يا طي دوره‌اي دوساله، بعد از اخذ مدرك در رشته‌اي ديگر، طي مي‌كردند.
مؤسسه‌هايي كه در آنها اين آموزش‌ها برگزار مي‌شد، عبارت بود از: مدرسه حرفه‌اي كارمندان كتابخانه در زوندِر شاوزِن؛ دانشكده علوم تربيتي كتابداران و متخصصان در لايپزيگ و دانشكده علوم تربيتي و مؤسسه كتابداري و اطلاع‌رساني دانشگاه هامبولت[20] در برلين.
انجمن كتابداري. انجمن كتابداري جمهوري آلمان دموكراتيك، در سال 1964 با مشاركت 2000 موسسه عضو، آغاز به كار كرد. اين انجمن، بر اساس مناطق جغرافيايي به پانزده گروه (سازمان‌هاي اوليه انجمن) تقسيم مي‌شد و به‌صورت حرفه‌اي براي انواع كتابخانه‌ها، با فعاليت‌ها و تخصص‌هاي گوناگون، اموري مانند آموزش كاركنان را انجام مي‌داد.
جهت پيشبرد امور و تصميم‌گيري درخصوص برنامه‌هاي حرفه، مجمع عمومي هر پنج سال يك‌بار براي انتخاب رئيس هيأت اجرايي جديد برگزار مي‌شد. اهداف و وظايف انجمن در جهت توسعه نظام كتابخانه‌اي سازمان‌هاي ايالتي بود و مسئوليت مشاوره و هدايت اين سازمان‌ها را برعهده داشت.
تحقيقات. مؤسسه‌هاي مختلفي در تحقيقات كتابداري شركت داشتند كه مراكز علمي، كتابخانه‌هاي مركزي، و مراكز آموزشي در اين كار پيشگام بودند. "موسسه كتابداري و اطلاع‌رساني دانشگاه هامبولت"، در برلين، طرح‌هايي براي انجام پژوهش‌هاي كتابداري داشت و هماهنگ‌كننده اين پژوهش‌ها بود. حاصل تحقيقات به‌صورت رساله‌هاي دكتري، پايان‌نامه‌هاي تحصيلي، پايان‌نامه‌هاي دانشكده‌هاي علوم تربيتي، گزارش‌هاي تحقيقي، و مقاله‌هايي در نشريات ظاهر مي‌گرديد.
انتشارات. متون كتابداري فراواني در جمهوري دموكراتيك آلمان توسط بنگاه‌هاي انتشاراتي، مؤسسات كتابداري، كتابخانه‌ها، و انجمن كتابداران آلمان انتشار مي‌يافت. مؤسسه كتابشناسي وب[21] در لايپزيگ در انتشار تك‌نگاشت‌ها و مدارك كتابداري تخصص داشت. دو نشريه >فصلنامه كتابداري<[22] و >كتابدار<[23] از ماهنامه‌هاي كتابداري بودند. هر دو نشريه ويراستاران مشترك در برلين داشتند و پيوست‌هايي را حاوي مطالب تخصصي منتشر مي‌كردند. اطلاعات كتابخانه‌هاي تخصصي در نشريه >اطلاعات كتابداري<[24] تفسير مي‌شد كه هر دو ماه يك‌بار توسط اداره مركزي اطلاعات و مدارك كتابداري منتشر و به مؤسسات مركزي كتابداري فرستاده مي‌شد.
مآخذ:
1)Das Bibliothekswesen in der Deutschen Demokratischen Republik: Jahresbricht, 1988(1989); 2) Wilfried, Kern. Librarianship in the German Democratic Republic, 1981.
گوتارد روكل[25] ؛ اشتفن روكل[26] (WELIS)
اتحاد مجدد نظام‌هاي كتابخانه‌اي. رشد جداگانه كتابخانه و كتابداري در دو كشور جمهوري فدرال و جمهوري دموكراتيك آلمان، موجب پديد آمدن مشكلات بسياري در اتحاد مجدد اين دو كشور در سال 1990 شد. مذاكرات و جلسات فراواني براي تهيه مقدمات اتحاد مجدد برگزار شد و خبرنامه مشتركي به نام >اطلاع‌رساني: شرقي و غربي<[27] ، در ژوئن 1990 به‌منظور ارائه گزارش پيشرفت‌هاي جاري جهت برقراري ارتباط دو كشور منتشر گرديد.
كتابخانه‌هاي ملي فرانكفورت و لايپزيگ تحت نام قديمي "كتابخانه ملي آلمان" ، به‌تدريج در هم ادغام شد. كتابخانه ملي لايپزيگ وظايف خويش را در انجام خدمات كتابشناختي انتشارات آلماني، نگهداري مواد، و طراحي محلي براي نگهداري كتاب و نوشته‌ها متمركز ساخت. كتابخانه فرانكفورت به گردآوري و انتشار كتابشناسي ملي پرداخت و مسئول امور اطلاع‌رساني و ساير فعاليت‌هاي ارتباطي از قبيل پذيرش برنامه كنترل كتابشناختي جهاني ايفلا و برنامه مارك بين‌المللي گرديد.
كتابشناسي ملي آلمان (لايپزيگ، 1913) و كتابشناسي آلمان (فرانكفورت، 1947)، به‌شيوه كتابشناسي فرانكفورت، كه در رايانه‌اي كردن مجموعه‌اش پيشگام بود، تلفيق گرديد. اما از ژانويه سال 1991 عنوان اصلي >كتابشناسي ملي آلمان< را اخذ كرد.
كتابخانه‌هاي برلين. كتابخانه ايالتي آلمان شرقي و كتابخانه ايالتي ميراث فرهنگ پروس (غربي)، تحت نام "كتابخانه ايالتي آلمان" با داشتن دو مكان مستقل، در يكديگر ادغام شدند. بخش شرقي كتابخانه، جهت گردآوري انتشارات قبل از سال 1945، طراحي شد و بخش غربي وظايف خود را در گردآوري منابع جديد متمركز ساخت. اين تقسيم‌بندي باعث پر كردن شكاف حاصل از گردآوري منابع كمياب و قديمي شد كه به‌سبب اعمال تدابير امنيتي در طي جنگ جهاني دوم در غرب پديد آمده بود.
مؤسسه مركزي كتابداري و مركز روش‌شناسي با مؤسسه كتابشناسي آلمان در برلين ادغام گرديد. دو نشريه حرفه‌اي برتر، >فصلنامه كتابداري< و >مجله كتابداري<[28] تحت نام اخير تلفيق شدند. انجمن‌هاي بزرگ حرفه‌اي نيز به هم پيوستند.
ارزيابي مقدماتي كتابخانه‌هاي جمهوري دموكراتيك پيشين آلمان نارسايي‌هاي بسياري را در اندازه و موضوع مجموعه‌هاي آنها نشان داد كه ناشي از جهت‌يابي‌هاي ايدئولوژيكي و سانسور بود. اما مدارك موجود حاكي از آن است كه در كتابخانه‌هاي عمومي تعداد فراواني از آثار ضددولتي و حكومتي وجود داشته است. همچنين بناهاي بسياري از كتابخانه‌ها در وضعيت نامناسبي قرار داشت و نيازمند تعميرات عظيم اساسي بود و اغلب كتابخانه‌ها فاقد تجهيزاتي چون ماشين فتوكپي بودند. دولت جديد آلمان بودجه‌هايي را به بهبود كتابخانه‌ها تخصيص داد و از سازمان‌ها و اشخاص خواست كه نسخه‌اي از انتشارات و آثار خود را به كتابخانه‌ها اهداء كنند تا كمبودهاي منابع مرتفع گردد.
مباحثات درباره حرفه كتابداري، نياز به استاندارد شدن آموزش كتابداري به‌منظور كاهش يا حل اختلافات و همچنين نياز به سازگاري آموزش حرفه‌اي آلمان با ساير ممالك اروپايي را نمايان ساخت.
مآخذ:
1) Kreusel, Gert. "Gleichgeschalet Order Subversiv? Oeffentliche Bibliotheken am Beispiel DDR", Buch und Bibliothek (1991); 2) Ruschـ _Feja, Diann. "Reciprocity of Qualifications in Practice: Equivalency Issues Affecting the Librarian and Documentation Professions in Germany after Reunification" The International Information and Library Review (1992); 3) Rovelstad, Mathilde V. "East German Libraries in a Reunified Germany: The Adaptation Process". Journal of Academic Librarianship (1992).
رابرت وج ورث[29] (WELIS)
ترجمه سودابه نوذري
[1]. Library Association of the German Democratic Republic
[2]. Library Ordinance of the GDR
[3]. Central Institute for Librarianship (ZIB)
[4]. Methodological Center for Scientific Libraries andInformation and Documentation Institutes
[5]. Central Library of the Trades Unions
[6]. German State Library
[7]. Theodor Fontane Archive
[8]. German Book Trade Association
[9]. Museum of Books and Writtings
[10]. University and Sachsen -Anhalt Province Library ofMartinLuther University
[11]. Library of the Technical University
[12]. Chemnitz
[13]. Saxon Court Library
[14]. Library of the People's Chamber (Parliament)
[15]. Central Library in the House of the Ministries
[16]. Library of the Office for Inventions
[17]. Centeral Library of the Ministry of Transport
[18]. Institute for Scientific Information in Medicine (IWIM)
[19]. Federation of Free German Trades Unions (FDGB)
[20]. Training College for Scientific Information andScientific Librarianship of the Humboldt University
[21]. Bibliographisches Institut (VEB)
[22]. Zentralblatt fÏr Bibliothekswesen
[23]. Der Bibliothekar
[24]. Informationsdienst Bibliothekswesen
[25]. Gotthard RÏckl
[26]. Steffen RÏckl
[27]. Bibliotheksinfomationen: Ost-West
[28]. Zeitschrift fur Bibliothekswesen
[29]. Robert Wedgeworth
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی