كتابخانه‌هاي تركيه سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران
تركيه، كتابخانه‌هاي. جمهوري تركيه در جنوب شرقي اروپا و آسياي صغير واقع است و از شمال به درياي سياه؛ از مشرق و شمال شرقي به گرجستان، ارمنستان، و ايران؛ از جنوب به عراق، سوريه، و درياي مديترانه؛ از غرب به درياي اژه؛ و از شمال غربي به يونان و بلغارستان محدود است. جمعيت آن (طبق آمار سال 2000) 66600000نفر، و مساحت آن 779452 كيلومترمربع است. زبان رسمي مردم اين كشور تركي استانبولي است.
كتابخانه ملي.كتابخانه ملي تركيه به‌طور رسمي در 1948 در آنكارا گشايش يافت و در 1983 به محل جديد نقل مكان كرد. كتابخانه ملي، كه نقش رهبري علوم كتابداري نوين را در تركيه به‌مدت زياد برعهده داشته، به‌سبب فقدان حمايت اداري، كاركنان، و بودجه و فضا اين نقش را در دهه 1970 و 1980 از دست داد، ولي با نقل مكان كتابخانه به محل جديد، نقش گذشته خود را پي‌گيري كرد. تلاش عمده آن در اوايل دهه 1990، ماشيني كردن فهرست‌نويسي كتابخانه ملي (شامل حدود 1500000 جلد كتاب) و انتشار دو نشريه كتابشناختي :>كتابشناسي ملي تركيه >[1] (1939) و >كتابشناسي مقالات منتشرشده در نشريات ادواري تركيه<[2] (1952) بود. سومين انتشارات مهم كتابخانه ملي تركيه عبارت است از >كتابشناسي انتشارات دولتي>[3] كه از سال 1971 منتشر مي‌شود.
آرشيو ملي، كه از كتابخانه ملي جدا شد در 1988 به محل جديدي در آنكارا منتقل گرديد و وظيفه فراهم‌آوري مدارك رسمي تركيه و ارائه خدمات به مراجعان چندمليتي را برعهده دارد. همچنين به ماشيني كردن پيشينه‌ها و خدمات خود نيز پرداخته است.
از ديگر پيشگامان ماشيني كردن كتابخانه در تركيه، كتابخانه مجلس است كه در 1923 تأسيس شده است. اين كتابخانه ارتباط با ساير كتابخانه‌هاي مجالس دنيا را فراهم مي‌كند.
مركز اسناد تركيه، در 1966 به‌منظور گزينش مدارك علمي و فني و پيشبرد و هماهنگي نظام‌هاي كتابخانه و اطلاع‌رساني تأسيس شد. شوراي مركز مدارك آموزش عالي نيز در 1981 تأسيس شد. در 1983 بيشتر وظايف اين مركز براي جامعه دانشگاهي بود.
مركز اسناد تركيه به‌عنوان بزرگ‌ترين مركز نشريات ادواري خاورميانه (با 15000 عنوان اشتراك)، نه تنها به اعضاي هيأت علمي دانشگاه‌ها بلكه به پژوهشگران تمام قسمت‌هاي تركيه هم خدمات ارائه مي‌دهد. اين مركز، پايان‌نامه‌ها، ميكروفرم‌ها، و ساير انواع مدارك را جمع‌آوري مي‌كند. همچنين خدمات جست‌وجوي پيوسته را تأمين كرده و پايگاه‌هاي اطلاعاتي نشريات و پايان‌نامه‌هاي تركيه را از طريق شبكه دانشگاهي تركيه در اختيار قرار مي‌دهد. مركز به‌طور گسترده‌اي خدمات خود را ماشيني كرده و نقش مهمي در ايجاد هماهنگي ميان كتابخانه‌هاي دانشگاهي ايفا مي‌كند.
كتابخانه‌هاي دانشگاهي. دانشگاه‌هاي قديمي مثل دانشگاه استامبول و آنكارا، به‌صورت غيرمتمركز هستند و با تعداد زيادي كتابخانه‌هاي كوچك‌تر به دانشكده‌ها و بخش‌هاي مختلف، خدمات ارائه مي‌دهند. دانشگاه‌هاي جديدتر مثل دانشگاه فني خاورميانه، دانشگاه حاجت تپه در آنكارا، و دانشگاه بغازايچي (كالج روبرت سابق) در استانبول داراي كتابخانه مركزي و امكانات كتابخانه‌اي بهتر هستند.
كتابخانه‌هاي عمومي. مردم تركيه به‌طور سنتي به كتاب علاقه‌مند هستند و در دوره امپراتوري عثماني قبل از 1923، كتابخانه‌هاي زيادي ساختند كه بسياري از آنها به مساجد وابسته بودند. كتابخانه‌هاي عمومي توسط بنيادهاي خصوصي اداره مي‌گرديد و توسعه داده مي‌شد. در 1924 قانون وحدت آموزش و پرورش، كتابخانه‌هاي عمومي را تحت كنترل حكومت در آورد.
كتابخانه‌هاي عمومي در سال 1991 زير نظر مدير كل كتابخانه‌ها در وزارت فرهنگ قرار گرفت و تعداد مجموعه آنها از 660000 جلد در سال 1945 به 7880000 در سال 1990 افزايش يافت. البته، كيفيت اين مجموعه‌ها و خدمات آنها خيلي پايين‌تر از كتابخانه‌هاي دانشگاهي و تخصصي است و هنوز هم ارائه خدمات آنها به‌صورت سنتي انجام مي‌گيرد، و از نظر امكانات مالي، فضا، و نيروي انساني متخصص داراي مشكلاتي هستند. تركيه فاقد فهرستگان مشترك براي اين كتابخانه‌هاست.
در اين كشور تقريباً هر كتابخانه داراي مجموعه كوچك يا بزرگ نسخ خطي به زبان‌هاي تركي، فارسي، يا عربي است. مشهورترين آنها در كتابخانه بزرگ سليمانيه در استانبول با حدود 66000 نسخه خطي ارزشمند است. اين كتابخانه بخش مرمت نيز دارد. تعداد كل نسخ خطي كتابخانه‌هاي عمومي اين كشور در حدود 182000 جلد است.
تركيه به‌كارگيري شماره استاندارد بين‌المللي كتاب (شابك) را در 1987 آغاز كرد و نيز ارائه شماره استاندارد بين‌المللي نشريات را در دست انجام دارد.
كتابخانه‌هاي آموزشگاهي. اين كتابخانه‌ها فراموش‌شده‌ترين نوع كتابخانه در تركيه است. بر اساس آمار 1991 وزارت آموزش و پرورش ـ كه مسئول كتابخانه‌هاي آموزشگاهي است ـ فقط 4900 كتابخانه آموزشگاهي در تركيه وجود دارد كه تعداد كل مجموعه آنها بيش از 9333600 جلد كتاب بوده است. بودجه غيركافي، فقدان فضاي مناسب، و مهم‌تر از همه فقدان نيروي انساني متخصص، علل اصلي عدم توسعه كتابخانه‌هاي آموزشگاهي است. وزارت آموزش و پرورش به‌منظور پيشبرد موقعيت كتابخانه‌ها دوره‌هاي آموزش تابستاني برگزار مي‌كند.
كتابخانه‌هاي تخصصي. اين كتابخانه‌ها نمايشي از تناقضات در تركيه است. اغلب آنها كوچك و سنتي هستند و نياز به حمايت و كاركنان حرفه‌اي دارند. تركيه داراي كتابخانه‌ها و مراكز اسناد و مدارك پيشرفته و بسيار منظمي است كه استانداردهاي بين‌المللي را رعايت مي‌كنند. بعضي از اين كتابخانه‌ها عبارتند از: انجمن تاريخ تركيه (آنكارا)، اتاق بازرگاني (استانبول)، سازمان برنامه ايالتي (آنكارا)، مؤسسه تحقيقات علمي و صنعتي مرمره (گبزه)، مركز تحقيقات هسته‌اي و آموزش آنكارا (اين مركز، نماينده مركز اطلاع‌رساني سيستم ين‌المللي هسته‌اي اينيس است)، مركز تحقيقات هسته‌اي و آموزش چكمجه (استانبول)، يارپت (مركزتحقيقات نفت)، ياريمجاكوجاعلي، و كارخانه شيشه جام استانبول.
تعداد كتابخانه‌هاي تخصصي را فقط مي‌توان تخمين زد؛ زيرا مسئوليت مركزي براي آنها وجود ندارد. تركيه حدوداً داراي 375 كتابخانه تخصصي است. گرايش ميان بخش خصوصي و دولتي و مؤسسات غيردولتي براي ايجاد مراكز مدارك و اسناد ماشيني وجود دارد.
حرفه كتابداري. در تركيه سه دانشكده در سطح كارشناسي علوم كتابداري وجود دارد: دو دانشكده در آنكارا (دانشگاه آنكارا، تأسيس 1954؛ و دانشگاه حاجت تپه، تأسيس 1974) و يك دانشكده در استانبول (دانشگاه استانبول، تأسيس 1964) كه روي هم، سالانه 150 تا 170 دانشجو از اين دانشكده‌ها فارغ‌التحصيل مي‌شوند. دانشكده‌ها تجديد ساختار شده و داراي آرشيو و بخش سندپردازي و اطلاع‌رساني هستند تا علاوه بر كتابداري سنتي، آخرين پيشرفت‌هاي علوم كتابداري را آموزش دهند و در دوره كارشناسي ارشد و دكتري نيز منعكس كنند.
>انجمن كتابداران تركيه<[4] در 1949 در آنكارا تأسيس شد. اين انجمن داراي 28 شعبه و 1100 نفر عضو است. فصلنامه اين انجمن به نام >خبرنامه انجمن كتابداران تركيه<[5] در 1987 به نشريه >كتابداري تركيه<[6] تغيير نام يافت. انجمن كتابداران در هر سال، هفته كتابخانه برگزار مي‌كند و مدارك تخصصي نشر مي‌دهد. انجمن كتابخانه‌هاي دانشگاهي و تحقيقاتي نيز در 1991 تأسيس شده است.
ترجمه آتش جعفرنژاد
.[1] Turkish National Bibliography
.[2] Bibliography of Articles Published in TurkishPeriodicals
.[3] Bibliography of Government Publications
.[4] Tϋrk Kϋtϋphaneciler Dernegi (TKD(
.[5] Bulletin of the Turkish Library Association
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی