کتاب" ایران در راه عصر جدید، تاریخ ایران از سال 1350 تا 1750/م اثر ه.ر.رویمر ، دوره ای طولانی ، از زوال ایلخانان تا پایان سلسله ی صفوی را بررسی می کند.این تالیف حاصل تحقیقات تخصصیی است که موّلف در تمام عمر مفیدش بدان اشتغال داشته ، و خود از متقدمان و متخصصان تاریخ تیموریان و صفویان بشمار می آید. موّلف با احاطه ی کامل به منابع و نیز تحقیقات جدیدی که طی قرن گذشته به زبان های مختلف نوشته شده است، انبوه اطلاعات مفید، آرای متقن و تحلیل های دقیق ارائه داده، و در کنار آن تحقیقات دیگر را نیز به دقّت نقد و بررسی کرده است.یک مزیّت کتاب آن است که موّلف شرایط و مقتضیات هر دوره را به خصوص از لحاظ تاثیری که بر دوران بعدی بر جای گذاشته است، نشان می دهد.این شیوه در مبحث تاریخ صفویان به دلیل شناساندن شرایط ایران به هنگام ورود به دوران جدید و نیز به سبب این که ارکان تاریخ جدید ایران در عهد صفویان نهاده شده ، بسیار سودمند است.مزیّت دیگر کتاب فهرست مفّصل و تالیفات آن است.که به لحاظ اشتمال بر کلیّه ی منابع و تحقیقات جدیدی که به اکثر زبان های اروپایی و شرقی است، در واقع مرجعی برای تحقیق در ادوار مورد بحث محسوب می شود. ( ازپیشگفتار مترجم عینآ اخذ گردید)

 

                               ******************

 فهرست مندرجات کتاب

 زمینه ی تاریخی: ایران در دوران قبل از صفویه، میراث دولت ایلخانان ایران، جلایریان،آل  اینجو و مظفریان،

 سربداران و رقبایشان، سربداران( یک نهضت اجتماعی مترقی یا یک حکومت بدون پادشاه )

 تیمور در ایران

ایران در دوران جانشینان تیمور

اهمیت تاریخی تیموریان

دو سلسله ی ترکمن در ایران ( قرا قویونلو- آق قویونلو)

ایران در دوره ی صفویه

شاه طهماسب اول

بحران دولت صفوی

آغاز نوین و تثبیت اوضاع در عهد شاه عباس اول

جانشینان شاه عباس اول

 انحطاط و زوال حکومت صفوی

دولت صفوی به عنوان پدیده ی تاریخی

                                        ******************

برای این که با نوع تحلیل و شیوه ی تاریخ نگاری استاد رویمرآشنایی مختصری بیابیم،  مبحث آخر فهرست( دولت صفوی به عنوان پدیده ای تاریخی ) راکه از اصلاحات نظامی بزرگ شاه عباس اول صحبت می کند، تقدیم می نمائیم

...  در نتیجه ی اصلاحات نظامی، اشرافیت ترکمن از قدرت بر کنار شد، گردان های نظامی جدید و سواره نظام ایجاد گردید ،که می توان در آن سرمشق و منشاء تلاش های بعدی را برای ایجاد سواره نظام دید.جذب گروه های قومی گرجی، ارمنی و چرکسی برای خدمت در نظام و مناصب اداری، از مهم ترین نتایج اصلاحات نظام بود.تجدید سازمان سپاه که حدود اواخر قرن 9 هجری/ 15 میلادی صورت گرفت، موجب اصلاح مالی و اداری نیز گردید. تیولداری که تا آن زمان اساس اداره ی سپاه بود، به نفع پرداخت مواجب از عواید شاهی منسوخ گردید.بسیاری از اراضی ایالات که تا آن وقت به نظامیان ترکمن واگذار شده بود به اراضی خالصه تبدیل شد. در نتیجه مالیات و عواید آن به شاه تعلق می گرفت و برای مخارج کّل سپاه مصرف می گردید.

               تاثیرات این اقدامات منحصر به سرکوب رفتار مستبدّانه ی ترکمنان نبود، اصلاحات منجر به تحوّلات اجتماعی و تغییرات وسیعی گردید ، که نیاز به مجال بیشتر و بررسی دقیق تری دارد.در واقع قبایل قزلباش باز هم وجود دشتند، حتّی بودند روسای قبایلی که حکومت خود را در ایالات حفظ کردند. در مجموع اصلاح امور نظامی قدمی بود که، در راه نزدیک تر شدن ترکمنان به قوم ایرانی بر داشته شد. البته قبایل ترکمن بار دیگر در قرن 18/م سلسله ی ایرانی قاجار را تاسیس کردند ، که نزدیک 85 سال قبل منقرض شد.

           پیوند عناصر ترک و ایرانی، چنان که در مورد شخص موسّس سلسله ی صفوی وجود داشت،و نیز در مورد جانشینان وی از طریق وصلت های مکرر دیده شد، در میان گروه های وسیع دیگر امری محال نبود. مسئله ی مهم تر این است که همان گونه که از پایان قرن 9 هجری/16میلادی به بعد، سران ایرانی و غیر ترکی می توانستند، در مناصب فرماندهی نظامی و مقامات دولتی نفوذ کنند، اعضای فبایل ترکمن نیزبه تدریج سهمی موثر در فرهنگ ایرانی و در واقع در زمینه های مختلف آن داشتند،که ازجمله می توان تاریخ نگاری را نام برد. صدیقی بیگ افشار و حسن روملو – که هردو کمی بعد از 1530/م(حدود 937هجری ) متولد شدند و معاصر جوانترشان " اسکندر بیگ ترکمان" از مورخان بزرگ ایران اسلامی، فقط چند مثال در این خصوص است. 

     در پایان، به نظر اینجانب این کتاب در محدوده ی زمانی 1350 تا 1750 /م یکی ازبهترین تحقیقات انجام شده می باشد. خانم آذر آهنچی هم ترجمه ی یکدست و مناسب  انجام داده اند. با آرزوی توفیقات بیشتری برای ایشان .  محمد قجقی