اَبوعَلى‌ْ مُسْكويه دانشنامه ایران جلد: 1 شماره مقاله:1021
اَبوعَلى‌ْ مُسْكويه (meskavayh)] moskuye(a) ali ، abu احمد ابن محمد رازي د 21ق/030م، مورخ، فيلسوف، پزشك و اديب پرآوازة ايرانى. مُشكويه و معرب آن مِسكَوَيْه يكى از توابع ري بوده كه ابوعلى خود را بدان منسوب داشته است.
ياقوت مسكويه را مجوسى نومسلمان خوانده است، اما با توجه به نام پدرش - محمد - بعيد است كه ابوعلى خود مسلمان زاده نباشد. خاصه آنكه در هيچ منبع ديگري اين معنى ياد نشده است. به هر حال بسياري از نويسندگان متأخرتر، ابوعلى مسكويه را شيعه مذهب دانسته، و بر تشيع او استدلال كرده‌اند. ظاهراً او حدود دو دهة نخستين عمر خود را 20-40ق در ري زيسته، و سپس به آل بوية بغداد پيوسته است.
ابوعلى روزهاي آخر عمر را در اصفهان گذرانيد و در همان شهر چشم از جهان فروبست و همان‌جا مدفون شد. قبر او را در محلة خواجو نوشته‌اند. برخى مسكويه را از استادان ابوحيان توحيدي شمرده، و تأليف كتاب الهوامل و الشوامل را كه پاسخ مسكويه به پرسشهاي ابوحيان است، دليلى بر اين مدعا گرفته‌اند.
برخى از آثار ابوعلى مسكويه اينهاست: تجارب الامم، مشهورترين اثر تاريخى ابوعلى مسكويه؛ ترتيب السعادات و منازل العلوم؛ تهذيب الاخلاق طهارة الاعراق ، در فلسفة اخلاق؛ جاويدان خرد الحكمة الخالدة ، كه به نام آداب العرب و الفُرس نيز شهرت دارد، در حكمتها و اندرزهاي ايرانيان، هنديان، يونانيان و تازيان است؛ رسالة فى دفع الغم من الموت لماذا اخاف الموت ؛ الفوز الاصغر؛ فوز السعادة؛ رسالة فى ذكر الحجر الاعظم، كه ظاهراً در كيمياست؛ رسالة فى الكيمياء؛ رسالة فى مائية العدل؛ كتاب الاشربة، در داروشناسى؛ كتاب فى تركيب الباجات من الاطعمة كتاب الطبيخ ؛ الكنز الكبير، در كيميا؛ نديم الفريد انس الفريد ، كه احتجاج مأمون در جريان وليعهدي امام رضاع از اين اثر نقل شده است.
ابوعلى در غالب زمينه‌هاي حكمت نظري و عملى به جدّ كوشيده است، تا آنجا كه برخى لقب «معلم سوم» به وي داده‌اند. مسكويه حتى به تاريخ به عنوان آزمايشگاه فلسفة عملى خود مى‌نگريست، چنان‌كه مى‌توان او را پيشرو نويسندگان علمى تاريخ به شمار آورد. از ويژگيهاي تفكر او، توجه به اندرزنامه‌هاي ملل گوناگون است كه آنها را در جاويدان خرد گرد آورده است. وي در تفكر فلسفى خود بيش از همه متأثر از ارسطو و افلاطون است، بر حسب موضوعها و مباحث فلسفى، گاه ارسطويى و گاه افلاطونى است، اما به رواقيان توجه چندانى نشان نمى‌دهد. وي در حوزة اسلام به فيلسوفانى همچون، كندي، ابوعثمان دمشقى و ابوالحسن عامري نظر داشته است و به قرآن كريم و حديث پيامبرص و پيشوايان دين استناد مى‌كند و نتيجة كوششهاي عقلانى فلاسفه و دعوت پيامبران را يك چيز مى‌داند.
گفتنى است كه ابوعلى در تهذيب الاخلاق از «طب النفوس» يا روان درمانى سخن رانده، و به پيشگيري از بيماريهاي روانى و درمان آنها اشاره كرده است. نصيرالدين طوسى اخلاق ناصري را بر پاية همين كتاب مسكويه نوشته است.*
ياقوت مسكويه را مجوسى نومسلمان خوانده است، اما با توجه به نام پدرش - محمد - بعيد است كه ابوعلى خود مسلمان زاده نباشد. خاصه آنكه در هيچ منبع ديگري اين معنى ياد نشده است. به هر حال بسياري از نويسندگان متأخرتر، ابوعلى مسكويه را شيعه مذهب دانسته، و بر تشيع او استدلال كرده‌اند. ظاهراً او حدود دو دهة نخستين عمر خود را 20-40ق در ري زيسته، و سپس به آل بوية بغداد پيوسته است.
ابوعلى روزهاي آخر عمر را در اصفهان گذرانيد و در همان شهر چشم از جهان فروبست و همان‌جا مدفون شد. قبر او را در محلة خواجو نوشته‌اند. برخى مسكويه را از استادان ابوحيان توحيدي شمرده، و تأليف كتاب الهوامل و الشوامل را كه پاسخ مسكويه به پرسشهاي ابوحيان است، دليلى بر اين مدعا گرفته‌اند.
برخى از آثار ابوعلى مسكويه اينهاست: تجارب الامم، مشهورترين اثر تاريخى ابوعلى مسكويه؛ ترتيب السعادات و منازل العلوم؛ تهذيب الاخلاق طهارة الاعراق ، در فلسفة اخلاق؛ جاويدان خرد الحكمة الخالدة ، كه به نام آداب العرب و الفُرس نيز شهرت دارد، در حكمتها و اندرزهاي ايرانيان، هنديان، يونانيان و تازيان است؛ رسالة فى دفع الغم من الموت لماذا اخاف الموت ؛ الفوز الاصغر؛ فوز السعادة؛ رسالة فى ذكر الحجر الاعظم، كه ظاهراً در كيمياست؛ رسالة فى الكيمياء؛ رسالة فى مائية العدل؛ كتاب الاشربة، در داروشناسى؛ كتاب فى تركيب الباجات من الاطعمة كتاب الطبيخ ؛ الكنز الكبير، در كيميا؛ نديم الفريد انس الفريد ، كه احتجاج مأمون در جريان وليعهدي امام رضاع از اين اثر نقل شده است.
ابوعلى در غالب زمينه‌هاي حكمت نظري و عملى به جدّ كوشيده است، تا آنجا كه برخى لقب «معلم سوم» به وي داده‌اند. مسكويه حتى به تاريخ به عنوان آزمايشگاه فلسفة عملى خود مى‌نگريست، چنان‌كه مى‌توان او را پيشرو نويسندگان علمى تاريخ به شمار آورد. از ويژگيهاي تفكر او، توجه به اندرزنامه‌هاي ملل گوناگون است كه آنها را در جاويدان خرد گرد آورده است. وي در تفكر فلسفى خود بيش از همه متأثر از ارسطو و افلاطون است، بر حسب موضوعها و مباحث فلسفى، گاه ارسطويى و گاه افلاطونى است، اما به رواقيان توجه چندانى نشان نمى‌دهد. وي در حوزة اسلام به فيلسوفانى همچون، كندي، ابوعثمان دمشقى و ابوالحسن عامري نظر داشته است و به قرآن كريم و حديث پيامبرص و پيشوايان دين استناد مى‌كند و نتيجة كوششهاي عقلانى فلاسفه و دعوت پيامبران را يك چيز مى‌داند.
گفتنى است كه ابوعلى در تهذيب الاخلاق از «طب النفوس» يا روان درمانى سخن رانده، و به پيشگيري از بيماريهاي روانى و درمان آنها اشاره كرده است. نصيرالدين طوسى اخلاق ناصري را بر پاية همين كتاب مسكويه نوشته است.*
منبع: دایره المعارف بزرگ اسلامی
+ نوشته شده در چهارشنبه ۱۳۹۰/۰۱/۰۳ ساعت 17:59 توسط محمد قجقی
|
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی