اِبْن‌ِ فَضْلان دانشنامه ایران جلد: 1 شماره مقاله:661
اِبْن‌ِ فَضْلان fazlan] ، احمد ebn-e بن فضلان بن عباس بن راشد ابن حَمّاد كه در نيمة دوم سدة و نيمة اول سدة ق/ و 0م مى‌زيسته است. شهرت ابن فضلان به سفرنامة اوست.
ابن فضلان از زمرة جهانگردان نبود؛ تنها حادثه‌اي سبب شد كه در معيت تنى چند از فرستادگان مقتدر خليفة عباسى به سرزمين اسلاوها در كرانة رود ولگا سفر كند. در بهار 09ق/21م شاه صقالبه نامه‌اي براي مقتدر فرستاد و از وي خواست تا او را با شرايع اسلامى آشنا سازد، مسجدي بنا كند، منبري نصب نمايد و دژي استوار پديد آورد تا او از آسيب شاهان مخالف در امان ماند. مقتدر خليفة عباسى نيز هيئتى به آن ديار گسيل داشت كه يكى از افراد آن ابن فضلان بود كه مقام و مرتبتى روحانى داشت. ابن فضلان با سفر به ديار غزان اطلاعات بسيار ارزشمندي پيرامون نظام اجتماعى، شيوة زندگى و معتقدات آنان به دست آورده، و آنها را در سفرنامة خود ارائه كرده است.
سفرنامة ابن فضلان حائز اهميت فراوانى است. در اين گزارش‌ِ سفر، روابط سياسى دولت عباسيان نه تنها با كشورهاي هم‌جوار، بلكه با نواحى دوردستى چون سرزمينهاي اطراف ولگا درج شده است. كتاب ابن فضلان از ديدگاه مردم‌شناسى آن زمان نيز بسيار ارزشمند است. جغرافى‌نويسانى همچون ياقوت و نيز طوسى مؤلف عجايب المخلوقات و امين رازي در هفت اقليم از اين اثر بهره جسته‌اند. همچنين بسياري از پژوهشگران و مستشرقان مانند راسموسن، فرن و كوالفسكى، تحقيقاتى دربارة اين رساله انجام داده‌اند.*
منبع: دایره المعارف بزرگ اسلامی
وبلاگ رسمی بنیادمختومقلی فراغی