دوران حکمرانی خاندان صفویه در تاریخ ایران یکی از حساس ترین و قابل توجه ترین مقاطع تاریخی کشور ما ایران است. در این دوران تغییرات بنیادی در نظام جامعه ایرانی به وقوع پیوست و دگرگونی های شگرفی در فضای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و دینی رخ داد به نحوی که دوره صفویه در ایران را نمی توان با هیچ یک از دوره های پیشین، لااقل در ایران بعد از اسلام، مقایسه نمود. در مقالات و نوشته های مختلف به شباهت های حکومت ساسانیان و صفویه اشاره شده است که به نظر می رسد بیشتر به دلایل داخل شدن دین در حکومت و نیز یکپارچگی ایران در این دورهای تاریخی این شباهت مورد بررسی قرار گرفته است. 
    به هر روی صفویان برای نخستین بار پس از فروپاشی امپراطوری ساسانی، موفق شدند مرزهای ایران را به حدود مشابه آن دوران نزدیک سازند و دسته های قومی-نژادی گوناگون فلات ایران را در زیر یک پرچم گرد آورند و این انسجام را بیش از دویست سال حفظ نمایند اما اینکه ایشان برای استقرارنظام مطلوب خود و حفظ یکپارچگی ملی، از چه تدابیری بهره بردند از سوالات مورد توجه بوده است. 

 صد و دهمین نشست یکشنبه های انسان شناسی و فرهنگ با عنوان «بررسی اجتماعی فرهنگ "کولی" در خراسان» برگزار می شود. در این نشست آقای محسن میهن دوست (پژوهشگر و نویسنده در حوزه فرهنگ و فولکلور) درباره « درنگ و برداشتی دربارۀ "کولی"؛ گزاره ای از کولی‎های عرب‎خانه جنوب خراسان» و آقای موسی الرضا غربی (دانشجوی دکتری انسان شناسی دانشگاه تهران) درباره «برساخت اجتماعی هویت در محلۀ گلستان شهر سبزوار: پژوهشی روایتی از چالش‌ها و چرخش‌های هویتی در یک جماعت غربت» سخنرانی خواهند کرد. فیلم این جلسه متعاقبا اعلام خواهد شد.

زمان: 1 اسفند 1395 ساعت 16 تا 19
مکان: خیابان ولیعصر نرسیده به میدان ولیعصر خیابان دمشق پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات

مساله ی مدرسه

زمامداران سیاسی در زمان انقلاب کبیر فرانسه مساله ی جوانان را مطرح کردند.در آن زمان افرادی که زیر 20 سال سن داشتند بیش از 40 درصد جمعیت را تشکیل می دادند ، این مساله در حالیست که اکثر قریب به اتفاق افراد بالای 12 سال جایی در نظام آموزشی کشور نداشتند. تا زمان پایان دوران امپراطوری ، جوانان بدنه ی اصلی ارتش فرانسه را تشکیل می دادند. در زمان انقلاب فرانسه، پروژه های عمرانی و آموزشی بسیاری کلید زده شد. ناپلئون بناپارت از سال 1802 ساخت مدارسی جدید را آغاز کرد. در این زمان مدرسه اهمیت بسیار بالایی پیدا کرد چرا که به محل اصلی تربیت شهروندان تبدیل شده بود. متخصصان آموزشی ای مانند پستالوزی[1]  ( 1746-1827) ، فروبل[2] ( 1782-1852) ، و پس از آن ها دکرولی[3] ( 1871- 1932) ، دوی[4] ( 1859-1952)، مونتسوری[5] ( 1870-1952) ، فرنت[6] ( 1896-1966) و بسیاری از افراد دیگر در این دوران ، وظیفه ی آموزش ، تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان را عهده دار شدند.

چکیده:
امروزه تحلیل گفتمان یکی از روش‌های مهم در مطالعات تاریخی محسوب شود. از آنجا که متون هر دوره حوادث سیاسی و اجتماعی یک جامعه را بازتاب می‌دهد، بررسی و واکاوی متون با استفاده از‌ ابزار تحلیل گفتمان، راهی مؤثر درتبیین تحولات سیاسی و اجتماعی خواهد بود. در این میان، روش نقش‌گرایانی نظیر هلیدی و ون لیون در تحلیلِ گفتمان می‌تواند در تحقق اهداف روش‌شناختی پژوهش های تاریخی راهگشا باشد. زبانشناسان نقش‌گرا با تاکید بر بافت اجتماعی به سراغ تحلیل متون رفته و آن را با توجه به موقعیت اجتماعی مورد بررسی قرار می‌دهند. پژوهش حاضر نشان می دهد که رویکرد روشی این گروه به مباحث تحليل گفتمان انتقادي نسبت به آرا فوكو و پيروانش کارآمدتر است؛ زيرا متفکرانی چون فوکو و لاکلا و موف، از یک سو به مباحث به صورت کلی پرداخته اند و از سوی دیگر روش‌شناسی مشخصی نیز ارائه نداده اند. نکته قابل تأمل دیگر اینکه، ماهیت مفاهیمی چون قدرت، حاکمیت و ایدئولوژی و فرایند تولید گفتمان قدرت و دانش متناسب با آن درسده‌هایی که این متفکران می‌زیسته اند و درباره آن نظریه‌پردازی کرده‌اند، اساساً با ماهیت این مفاهیم در ادوار تاریخی و به طور مشخص تاریخ میانه متفاوت است. این پژوهش بر آن است تا نشان دهد که چگونه می توان از ابزار زبانشناسی در عینیت سازی تاریخ میانه بهره جست. در مقاله حاضر متون تاریخی دوره تیموری از طریق مدل روشی ون لیون مورد واکاوی قرار گرفته است.

کلیدواژه: تحلیل گفتمان، ون لیون، دوره تیموری

دوران راز آموزی نزد رومیان

به گفته ی وارون[1] مرحلی رازاموزی ( La pueritia) در نزد رومیان تا سن 15 سالگی به طول می انجامیده است. پس از آن از 15 تا 30 سالگی دوران نوجوانی ( L’adulescntia) و 30 تا 45 سالگی دوران جوانی ( La Juventus) در نظر گرفته می شده است. یکی از ویژگی های منحصر به فرد رومیان، قدرت پدر ( La Patria Potestas) در خانواده بوده که به وی امکان تصمیم گیری در خصوص زندگی یا مرگ فرزندان را تا زمان مرگ خودش        می داده است. پسر خانواده هم به نوبه ی خود همین قدرت را روی فرزندانش در آینده ایفا می کرده است. فلانچتی[2] از همین مساله برای توضیح تاخیر نوجوانی و جوانی در رومیان اشاره می کند ، چرا که فرزند پسر استقلال خود را تنها در زمان مرگ پدرش به دست می آورد( فرانچتی ، 1996). با این حال برای جلو افتادن بلوغ در پسران مراسم خاصی هم وجود داشته است. در ماه اکتبر هر سال ، پسران جوان 15 تا 16 ساله لباس هایی مردانه به تن کرده و به سمت مرکز گردهمایی اصلی شهر حرکت می کردند ، بزرگان نیز به نسبت شان اجتماعی خود این گروه ها را همراهی می کرده اند. پس از پایان این مراسم این افراد به شهروندان مستقل رومی تبدیل می شدند ، البته شهروندانی که تحت سلطه ی پدر خود قرار داشتند. آن ها با لباس های مردانه ای که بر تن داشتند برای ایفای نقش های مخصوص به خودشان در جامعه آموزش می دیدند. در وهله ی اول آموزشی نظامی تا به وسیله ی آن برای حضور در ارتش بزرگ رم آماده شوند و پس از آن آموزش سیاسی. روابط همجنسگرایانه در رم ، بر خلاف یونان ، با وجود آنکه برخی مواقع صورت می گرفته ، اما عمل رایجی نبوده است. فرانچتی علت اصلی این مساله را تسلط پدر بر خانواده می داند ، پدری که تحمل حضور مردی دیگر در زندگی پسرش را ندارد.

نوجوانی در گستره ی زمان

« آنچه که من در این کتاب بیان خواهم کرد اغلب مورد بی توجهی قرار می گیرد. این کتاب روایت حساس ترین لحظات زندگی من است و خوشحالم که به خیر و خوشی ختم شده اند. البته مساله ی اساسی آن است که در طول این لجظه ها ذهن من دستخوش تحولات بسیاری شد  و تغییرات بسیاری در آن حادث گردید. به هر حال من موفق شدم خودم را با شرایط وفق داده و ذهنم را مرتب کنم.» ( روسو، اعترافات)

درست است که مطالعه ی انسان شناسانه ی جوامع موجود کمک شایانی در آشنایی با پدیده ی نوجوانی در نقاط مختلف دنیا به ما می کند، اما بررسی تحولات تاریخی این پدیده هم خالی از لطف نخواهد بود.

در ۸ نوامبر ۲۰۱۶ دونالد ترامپ بزرگترین پیروزی غیرمترقبه در تاریخ سیاسی آمریکا را رقم زد. او توانست با موفقیت با خشم رای دهندگان سفیدپوست ارتباط برقرار کند و کسانی که کمترین گرایش را به حزب او داشتند، به گونه‌ای جذب کند که احتمالا یوزف گوبلس مبلغ حزب نازی را نیز تحت تاثیر قرار می داد.

اما پیروزی ترامپ دقیقا به چه معنا است؟ و وقتی زمام قدرت را در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ به دست گرفت، ما باید چه توقعاتی از او داشته باشیم؟ اگر ترامپ یک ایدئولوژی‌ در سر داشته باشد،‌آن دقیقا چیست؟ و آیا «ترامپیسم» یک جنبش است؟ آیا سیاست های امور خارجی آمریکا تحت نظر کابینه ترامپ متفاوت خواهد بود؟

سال ها پیش نوآم چامسکی، اندیشمند اجتماعی  هشدار داد که شرایط سیاسی ایالت متحده آمادگی ظهور یک شخصیت سلطه جو را خواهد داشت. اکنون او نظرات خود را در شرایط رو به زوال سیاست آمریکا بعد از انتخابات و اینکه چرا ترامپ تهدیدی واقعی برای جهان و به صورت کلی برای سیاره زمین به حساب می آید را با ما در میان می گذارد.

خلاصه: دادشاه بلوچ ، يك روستايي ساكن بلوچستان بود كه بین سال های 1321 تا 1336 عليه حكومت پهلوي دوم سر به طغيان گذاشت و آوازه اش بخصوص بعد از کشتن چند مستشار آمریکایی از مرزهای محلی فراتر رفت. خاستگاه شورش او ستم خوانین محلی بود که سرانجام پس از قریب به 15 سال با همدستی همان ها و دستور شخص محمدرضا پهلوي به کمینگاه کشیده شده و به قتل رسید. در حالیکه هنوز هم مخالفانش همسو با تبلیغات حکومت وقت او را تقبیح می کنند، اکثریت عامه و روشنفکران بلوچ و چه بسا کشور او را به دلیل جسارت خاص و شورش علیه ستم از نامدارترين چهره‌هاي ملي در تاريخ معاصر مي‌دانند.
کلمات کلیدی: دادشاه، بلوچ، بلوچستان، خوانین، پهلوی دوم، تاریخ معاصر ایران

                                              طراح پوستر: مرضیه جعفری

انسان شناسی و فرهنگ، امسال نیز همچون هرسال، ویژه نامه ای برای نوروز  1396 و آغاز سال  جدید منتشر خواهد کرد  که در آخرین به روز رسانی وبگاه  انسان شناسی و فرهنگ در  پایان اسفند ماه، منتشر می شود. موضوع این ویژه نامه  آزاد است و هر کدام از دوستان می توانند به انتخاب خود یک یا چند مطلب در آن به انتشار برسانند. 

امیر بهاری

وقتي اثر هنري داراي ارزشهاي زيباييشناسانه و نظرگاه انساني باشد، راه خود را در دل تاريخ باز ميکند و به پيرامون خود روشنايي ميبخشد. آثار پرويز مشکاتيان واجد چنين مشخصهاي بودند. مشکاتيان هيچوقت از جامعهاش جدا نبود. چه در دوران انقلاب که با گروههاي عارف و شيدا مشغول به کار بود و چه در دهههاي شصت و هفتاد که آثاري درخشان را براي محمدرضا شجريان خلق کرد. نزديکي مشکاتيان به جامعه و شناخت او از سنتهاي موسيقي، او را فراتر از يک موسيقيدان موسيقي کلاسيک ايراني به مردم نزديک ميکرد. مردم هنوز «بيداد» را به خاطر دارند. وقتي خواننده ميخواند: «ياري اندر کس نميبينيم ياران را چه شد...» در دل خود بخشي از تاريخ ايران را ثبت ميکند و فغاني از عصر خود را به شکل پژواکي ناميرا در تاريخ رها ميکند. با اين همه او در سالهاي آخر چندان پويا نبود. شايد سالهاي منتهي به مرگ پرويز مشکاتيان آنقدر پيچيده و تاريک بود که او نميتوانست فراتر از خون دل خوردن - و با ساختن اثري - مردم را همراهي کند. هر اثر هنري، حتي اگر درباره تاريکترين مسائل بشر باشد، زماني از نهاد هنرمند به هستي ساطع ميشود که حداقل، کورسوي اميدي باشد و شايد مشکاتيان چنين چيزي را بهطور کامل از دست داده بود.

 بازمتولد شونده ها

آیین هایی که در مرحله ی گذار به نوجوانی صورت می پذیرند عموما مرتبط با کسب دانشی جدید هستند ، در اصل در این مرحله است که بزرگسالان دانش های خود را به نوجوان انتقال می دهند تا وی بتواند نقش جدید خود در جامعه را به خوبی ایفا کند. نوجوان در این مرحله اطلاعات اساسی و پایه ای در مورد جامعه ی خود را به دست    می آورد ، بزرگترها تکالیفش را به وی یاد می دهند ، برخی مواقع زبانی پنهانی را به وی می آموزند ، به او رقصیدن و آواز خواندن را یاد می دهند و . . . ارزش هایی که به نسل های مختلف منتقل می شوند یکسان هستند چرا که وابسته به فرهنگی یگانه هستند که با گذشت زمان دچار تغییر یا افول نمی شود. کودکی که به تازگی متولد می شود، اگر توسط پیرترین فرد قبیله یا جامعه آموزش داده شود هم هیچ تفاوتی با سایرین نخواهد داشت. تغییرات به آرامی صورت گرفته و تغییری در ماهیت جامعه به وجود نمی آورند ، لزوم آموزش قوانین جامعه و ارزش های آن به نسل جوان امری بدیهی است. آنچه که جوانان امروزی در زندگی انجام می دهند همان چیزی است که اجدادشان در گذشته آموخته اند و همان چیزییست که نوادگان ایشان در آینده انجام خواهند داد. آیین های گذار از مرحله ی کودکی در بستری از نقش های محدود اجتماعی صورت می گیرد. در این جوامع شخص به خودش تعلق ندارد ، شخصیت وی در خدمت جامعه اش قرار      می گیرد حتی با وجود اینکه هر کس شخصیت منحصر به فرد خود را حفظ می کند. در این مورد می توان به سخنان ماس [1] اشاره کرد :

فصل دوم : آیین های رازآموزی[1] در جوامع سنتی

« هرچه قدر هم که درد و رنجی که ما می بردیم زیاد بود و اضطرابمان بیشتر می شد ، باز هم کسی به کناره گیری فکر نمی کرد. من هم درست مثل بقیه بودم و این فکر حتی لحظه ای به ذهنم خطور نمی کرد . . . من هم به نوبه ی خودم می خواستم متولد شوم . . . دوباره متولد شوم . . . » )کامارا لی ، کودک سیاه[2](

معیارهایی که دنیای بزرگسالی و ورود به آن را تعریف می کنند بدون شک در هر جامعه ای متفاوت است. این معیارها بر اساس آیین هایی متفاوت در پاره ای از جوامع و بر اساس مراحلی متفاوت و تدریجی در سایر جوامع مشخص می شوند. این مراحل اغلب به صورت نامحسوس انجام گرفته و در نتیجه نوجوان را از حالت تعلیقی که ممکن است در آن قرار بگیرد و آسیب هایی که به وی وارد شود در امان نگاه می دارد. از جمله ی این مراحل می توان به جدا شدن از والدین و یا ازدواج اشاره کرد. البته در صورتی که این مراحل زود انجام گیرند نشانه ی خروج از دنیای کودکی خواهند بود و نه ورود به دنیای بزرگسالی و بلوغ. پس از اینها نوبت به تولد کودک اول می رسد ، سپس ازدواج کودک اول ، تامین مخارج خانواده ، مسئولیت های اجتماعی یا مذهبی و در نهایت مرگ پدر. در پاره ای از موارد هم این مساله پیش می آید که شخصی بزرگسال از دنیا می رود بدون آنکه مراحل فوق را گذرانده باشد و به همین علت وی را به عنوان فردی بالغ به حساب نمی آورند. ( گلوزوسکی،1995[3](

فصل اول : رشد کنندگان . . .

« در زمان نوجوانی و جوانی ، ما انسان هایی کامل بودیم و ترس و درد دنیا از همه طرف ما را زیر هجمه ی خود می گرفت. در آن دوران تفاوت آشکاری بین خوشحالی و ناراحتی برای ما وجود نداشت : خوشحالی و ناراحتی در زندگی ما با هم ادغام بود ، درست مثل دنیای بیداری ما که با خواب و رویا در هم آمیخته شده است. صبح ها مثل فرد کامل و بالغی از خواب بر می خواستیم و شب هنگام در اقیانوس خواب خود ، در حالی که کاملا با دنیای ستارگان در هم آمیخته شده بودیم و تب و تاب روز سپری شده از همه طرف ما را در بر می گرفت ، به خواب می رفتیم.» ( هنری میلر ، بهار سیاه[1])

مراسم یازدهمین سالگرد تاسیس انسان‌شناسی و فرهنگ، عصر روز چهارشنبه مورخ 4 اسفند 1395 با حضور جمعی از اندیشمندان، علاقه مندان و فعالان حوزه فرهنگ در سالن همایش های موزه ملک برگزار خواهد شد. 

حضور در این مراسم برای عموم آزاد است.

بدین  وسیله از همه شما دوستان و همراهان همیشگی انسان‌شناسی و فرهنگ، به رسم سال‌های گذشته دعوت می‌شود در گردهمایی امسال نیز، که یازدهمین سالگرد این نهاد است، شرکت نمایید. 

منتظر دیدارتان هستیم.